پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تأثيرات موسيقي بر انسان همواره مورد علاقه دانشمندان علوم مختلف بوده و به نگارش آثاري در اين زمينه انجاميده است. ابن سينا و سهروردي به عنوان فيلسوفان دو مكتب مشاء و اشراق، در برخي آثار خود از اين تأثيرات بر روح و روان فرد سخن گفته‌اند و با نگاهي فلسفي، آن را در سير تكامل نفس و كسب فضائل اخلاقي مؤثر دانسته‌اند. در اين تحقيق علاوه بر تبيين نگاه اين دو فيلسوف به مفهوم موسيقي، تأثيرات مورد نظر ايشان در تعالي نفس، مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. ابن سينا به موسيقي از جنبه يك علم نظري مي‌نگرد و به تعريف موسيقي و بررسي احوال و عوارض آن مي‌پردازد. سهروردي به دليل نگاه ذوقي عرفاني خويش به اين مقوله و با الهام از موسيقي افلاك فيثاغورس، تعريفي از موسيقي ارائه نمي‌دهد و تنها به كاربردهاي آن در نظام سلوكي فرد مي‌پردازد و نهايتاً از نوعي موسيقي مثالي و ملكوتي سخن مي‌گويد كه تنها افراد پاك قادر بر شنيدن آن هستند. از نظر ابن سينا موسيقي در طب و درمان بيماري، تربيت كودك و تعالي و استكمال نفس مؤثر است. دليل او در تأثير موسيقي بر استكمال نفس، اولاً تأثير ذاتي آن در تقويت نفس ناطقه و تمركز حواس در آن و ثانياً تأثير عرضي آن در تسهيل پذيرش كلام حقِ مقارن با موسيقي است. سهروردي مسموعات را الطف محسوسات برمي‌شمرد و دليل آن را استفاده از نغمات موسيقي در ترقي روح بيان مي‌كند. او نغمات خوش‌آهنگ را در كنار ساير اركان رياضت در تعالي روح مفيد مي‌داند و در نهايت معتقد است سالك بايد بتواند با شنيدن اين نغمات خوش، گوش جان را باز كند و جانش بشنود. با توجه به هشدارهاي مكرر بزرگان، استفاده از موسيقي بايد به اندازه و به تناسب حال سالك مورد استفاده قرار گيرد و از افراط و لذت‌جويي‌هاي مكرر بر حذر باشد.