پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

معاني ثانويه جملات انشايي كه از مباحث علم معاني هستند، همواره مورد توجه ادبا و مفسران قرآن بوده و در ذيل آيات قرآن به آن پرداخته شده است تا كلام الهي بهتر و دقيق تر فهميده شود. عبارات استفهامي در بسياري از آيات قرآن، علاوه بر معناي اصلي خود كه دلالت بر طلب فهم و دانستن دارد، داراي معاني ثانويه متعددي هستند كه نقش مهم و مؤثري در انتقال مفاهيم و معاني و ترجمه و تفسير آيات قرآن دارند. بررسي تطبيقي و مقايسه اي ديدگاه هاي مفسران برجسته شيعه و اهل سنت همچون علامه طباطبايي و ابن عاشور كه در تفاسير خود، علاوه بر ديدگاه هاي تفسيري به مسائل ادبي و بلاغي آيات هم توجه بسزايي داشته و غرض آيات از اسلوب استفهام را بررسي نموده اند، مي تواند دستاوردهاي مطلوبي در توليد علم داشته باشد. بيش از نيمي از آياتي كه در سور مئين دربردارنده اسلوب استفهام هستند، داراي معاني ثانوي بوده كه در اغلب موارد، اين معاني مورد اختلاف علامه طباطبايي و ابن عاشور مي باشد و در برخي ديگر باهم اتفاق نظر دارند. ولي با اين حال تفاوت چشمگير و متضادي در ترجمه و تفسير آيات ديده نشده و بيشتر بايد حالات روحي و لحن بيان گوينده و مخاطب مدنظر قرار گيرد. نظرات مختص ابن عاشور از نظرات اختصاصي علامه بيشتر بوده و ابن عاشور، نوآوري هايي در معاني ثانويه استفهام داشته است كه «عَرض» و «كنايه» از جمله آنهاست. علامه طباطبايي و ابن عاشور در بخش اشتراكات، داراي نوآوري در معناي ثانويه «تمني» هستند كه از استفهام برداشت نموده اند.