پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

امر به معروف و نهي از منكر از واجبات مهم دين اسلام به شمار مي‌رود كه تحقق آن مشروط به وجود شرايطي خاص، از جمله نبود مفسده، است. اين پژوهش با رويكردي توصيفي ـ تحليلي به بررسي موانع وجوب اين دو فريضه پرداخته و به‌ويژه بر نقش مفسده‌ها در سقوط وجوب تأكيد دارد. بر پايه‌ي آيات قرآن، روايات معصومان (ع) و ديدگاه‌هاي فقهاي متقدم و معاصر، چهار نوع مفسده به‌عنوان موانع اصلي وجوب شناسايي شده‌اند: مفسده جاني، مفسده عقيدتي، مفسده آبرويي و مفسده مالي. وجود هر يك از اين موانع، نه‌تنها مي‌تواند وجوب امر به معروف و نهي از منكر را ساقط كند، بلكه در برخي موارد، انجام اين دو فريضه را حرام مي‌سازد. پژوهش حاضر ابتدا به تحليل مفهومي و شرايط شرعي امر به معروف و نهي از منكر مي‌پردازد و سپس با استناد به منابع معتبر فقهي، حدود و مصاديق هر يك از مفسده‌ها را بررسي مي‌كند. اهميت اين بررسي با توجه به تحولات فرهنگي و اجتماعي امروز و چالش‌هاي تبليغي موجود، مضاعف مي‌شود. هدف اصلي تحقيق، ارائه چارچوبي علمي براي تشخيص موانع شرعي اجراي اين فريضه و ارتقاي بينش عمومي و ديني در اين زمينه است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه با تشخيص دقيق مفسده‌ها و رعايت ضوابط شرعي، مي‌توان از يك‌سو اين وظيفه الهي را در جامعه به‌درستي اجرا كرد و از سوي ديگر از پيامدهاي منفي احتمالي آن پيشگيري نمود.