پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده هدف اين پژوهش، بررسي تطبيقي ديدگاه‌هاي علامه طباطبايي در «الميزان» و آيت الله جوادي آملي در «تسنيم» درباره جامعه است كه با تمركز بر مباني، روش‌شناسي و تحليل محتوايي اين دو تفسير،به بيان تفاوت‌ها و اشتراك‌هاي آن‌ها پرداخته شده است. «الميزان» با رويكردي فلسفياجتماعي، عوامل شكوفايي جامعه را در ايمان، عدالت، عقلانيت و عمل صالح مي‌داند. علامه طباطبايي بر اين باور است كه قوانين، چه الهي و چه بشري، زماني مؤثرند كه اراده و خواست مردم به اجراي آن‌ها تعلق گيرد؛ در غير اين صورت، قوانين به فراموشي سپرده مي‌شوند و جامعه دچار فساد و انحطاط مي‌گردد. از نظر ايشان، اخلاق عالي انساني مي‌تواند ضامن اجراي قوانين و حفظ اراده جمعي باشد. وي همچنين عوامل انحطاط جوامع را در ضعف اراده جمعي، فروپاشي اخلاقي و سلطه استبداد مي‌داند.در مقابل، «تسنيم» با رويكردي عرفانيفلسفي، بر نقش توحيد، معرفت‌شناسي وحياني، تربيت قرآني و ولايت‌مداري در تعالي جامعه تأكيد دارد. آيت اللهجوادي آملي معتقد است كه جامعه‌اي كه از فطرت الهي فاصله بگيرد و به جاي بهره‌گيري از عقل و وحي، به شهوات و ماديات روي آورد، دچار انحطاط مي‌شود. از نظر ايشان، تنها با بازگشت به فطرت و بهره‌گيري از معارف وحياني مي‌توان جامعه را از انحطاط نجات داد.در مجموع، هر دو تفسير بر اصولي مشترك همچون ايمان و عدالت اجتماعي تأكيد دارند، اما در عمق تحليل‌ها، نحوه استنباط و ميزان توجه به ابعاد معنوي و هستي‌شناختي جامعه، تفاوت‌هايي بنيادين ميان آن‌ها مشاهده مي‌شود. «الميزان» بر نقش اراده جمعي و اخلاق انساني در جلوگيري از انحطاط تأكيد دارد، در حالي كه «تسنيم» بر بازگشت به فطرت الهي و بهره‌گيري از معارف وحياني به عنوان راهكار اصلي جلوگيري از انحطاط جوامع تأكيد مي‌كند.پژوهش حاضر به‌صورت توصيفي و با استفاده از روش كتابخانه‌اي، با بهره‌گيري از تفاسير «الميزان» و «تسنيم» انجام شده است.