پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

هدف از اين پژوهش بررسي توحيد افعالي از ديدگاه ملاصدرا و ابن تيميه مي باشد. توحيد افعالي از نظر ملاصدرا به معناي اين كه همه‌ي افعال و كنش‌هاي جهان در نهايت به اراده و قدرت خداوند متصل هستند و هيچ‌گونه استقلالي از اراده‌ي خداوند ندارند و خداوند به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم در حدوث و استمرار آن‌ها نقش دارد. اگرچه موجودات و پديده‌ها به‌ظاهر به صورت مستقل عمل مي‌كنند، اما در حقيقت همه‌ي آن‌ها تحت خواست خداوند قرار دارند. ديدگاه ابن تيميه در مورد توحيد افعالي به‌ويژه در مسأله‌ اختيار انسان‌ها، با نگرش‌هاي ملاصدرا در تضاد است ملاصدرا مي‌گويد كه وجود خداوند به‌عنوان علت و منشأ اصلي تمام افعال، به هيچ‌وجه موجب جبر يا نفي آزادي اراده‌ي انسان‌ها نمي‌شود. در واقع، انسان‌ها همچنان در انتخاب و تصميم‌گيري آزاد هستند، اما اين آزادي در نهايت به اراده‌ي خداوند مرتبط است. ابن تيميه تصور مي‌كند براي حفظ توحيد افعالي بايد از تأثير مستقيم خداوند در افعال انساني پرهيز كرد، در حالي كه در تفكرات فلسفي متأثر از ملاصدرا، اين تأثيرات به‌هيچ‌وجه به معناي جبر يا از بين بردن اختيار انسان نيست. در مورد توسل و شفاعت ابن تيميه معتقد است كه شفاعت تنها مخصوص به خداوند است و هيچ‌كس، حتي پيامبران و اهل‌بيت، نمي‌توانند بدون اجازه‌ي خدا شفاعت كنند. او به شدت از درخواست شفاعت از ديگران انتقاد مي‌كند و آن را به معناي شرك مي‌داند. ابن تيميه معتقد است كه توسل به پيامبران و اهل‌بيت به عنوان وسيله براي نزديك شدن به خدا، كاري نادرست است و اين نوع توسل را مخالف با توحيد مي‌داند. او بر اين باور است كه تنها بايد به خداوند توسل جست و درخواست از غير خدا را نمي‌پذيرد. اين ديدگاه‌ها از سوي ملاصدرا و فلاسفه انتقاد شده آنها بر اين باورند كه شفاعت و توسل در چارچوب توحيد و با اراده‌ي خداوند امكان‌پذير است. به عبارت ديگر، شفاعت و توسل به معناي درخواست از پيامبران و اهل‌بيت به‌عنوان واسطه‌هايي براي نزديكي به خداوند است، نه به معناي استقلال از اراده خداوند.اين پژوهش به روش توصيفي و ابزار كتابخانه اي به اين مهم پرداخته است.