پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

معرفت نفس و معرفت رب، دو مقوله مهم در فلسفه اسلامي هستند كه از ديرباز مورد توجه فلاسفه و انديشمندان مسلمان بوده است. معرفتِ نفْس شناخت حقيقت خويشتن و شناخت تمام ابعاد وجودي انسان است. معرفت نفس بر همه دانش‌ها و تلاش‌هاي عملي انسان تقدم دارد. بر اساس روايات وارد شده از معصومان(عليه السلام)، معرفت نفس به شناخت ربّ منتهي مي‌گردد. اين معرفت در عرفان اسلامي از مهم‌ترين اصول به شمار آمده و ريشه معارف عقلي معرفي شده است. براي معرفت نفس سطوح و مراتب مختلفي از قبيل معرفت نفس اخلاقي و تربيتي، معرفت نفس ديني و نفس‌شناسي عرفاني ذكر شده است.براي شناختن خويشتن آثار و نتايجي ذكر شده، كه خداشناسي، جهان‌شناسي و انسان‌شناسي از جمله آنهاست. سهروردي و علامه طباطبايي، دو تن از برجسته‌ترين فلاسفه اسلامي، در آثار خود به طور مفصل به اين دو مقوله پرداخته‌اند. در اين تحقيق، با روش تحليلي-توصيفي، آراء و نظرات سهروردي و علامه طباطبايي در مورد معرفت نفس و ارتباط آن با معرفت رب، بررسي و مقايسه شده است. سهروردي و علامه طباطبايي، هر دو معتقدند كه معرفت نفس، مقدمه معرفت رب است. سهروردي، معرفت نفس را از طريق شهود عقلاني و با تأكيد بر مراتب نفس و علامه طباطبايي، معرفت نفس را از طريق تعقل و برهان و با تأكيد بر فطرت انسان، امكان‌پذير مي‌دانند. با وجود تفاوت‌هايي در مباني و روش‌شناسي سهروردي و علامه طباطبايي، در نهايت هر دو به اين نتيجه مي‌رسند كه معرفت نفس، انسان را به معرفت رب رهنمون مي‌شود