پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

انسان كه عصاره هستي است، قطره اي است كه فطرتاٌ، تنها، وصول به درياي هستي را مي جويد و موجي است كه آسودگي خود را در لقاي الهي ديده و تنها به ياد او آرام مي گيرد. دين اسلام به عنوان كامل ترين دين حاوي حقايق و معارفي است كه انسان در سايه آن، شايسته برخوردار شدن از كامل ترين فضايل اخلاقي وملكات انساني مي گردد؛ ارزش اعمال انسان به نيّت آن و در گرو برخورداري از حسن فعلي و حسن فاعلي است. حُسن فاعلي مهمتر از حسن فعلي است، بررسي منابع فقهي به روشني بر اين امر دلالت مي كند كه عبارت هاي« حسن نيّت» و «سوء نيّت» با لحاظ كردنِ مفهومِ دقيق آن ها در فقه، مورد توجه قرار نگرفته است، لكن، اين به معناي بيگانگي اين مفاهيم در نظام فقهي اماميه نيست؛ چون كه درآن، نهاد ها و احكام و قواعد متعددي وجود دارند كه اساس آن ها مبتني بر حسن نيّت و پرهيز از سوء نيّت مي باشند. اين پژوهش، با روش نقلي تحليلي، با مراجعه به اسناد و مدارك كتابخانه اي، به بررسي اصل حسن نيّت و سوء نيّت در اجتماع ازمنظر فقه اماميه پرداخته است. «حسن نيت» و «سوء نيّت» كه نقطه مقابل آن است، داراي معاني متعددي است كه در موارد خاص، داراي مظاهر متفاوتي مي باشند، حسن نيّت به‌معناي انجام وظائف به‌صورت صادقانه، منصفانه، معقول كه دو طرف قرارداد يا اشخاص ثالث مرتبط با قرارداد از يكديگر انتظار دارند، همراه با تلاش به رعايت حقوق و منافع ديگران و دوري از هرگونه سوءنيّت و فريب‌كاري است؛ به طوري كه آنچه را براي خود مي پسندد براي ديگران نيز بپسندد. شارع مقدس، در «اوفوا بالعقود» بر آن تأكيد مي‌ورزد، اين مفهوم با اينكه به صورت صريح در فقه اماميه بيان نشده، ولي در بسياري از موارد به‌صورت سلبي مانند نهي از غِش، غَرَر و تدليس و به‌طور كلي نهي از فريب و خدعه، به بيان ضرورت رعايت حسن نيّت، و پرهيز از نيّت سوء، اشاره دارد و ذكر عناوين مختلف موجود در فقه مثل نَجش، غش، تلقي ركبان، قاعده لاضرر و ... كه ناظر به سوء نيّت است، اين نظر را تقويت مي‌كند كه حسن نيّت و حمايت از آن در فقه اماميه مورد توجه قرار گرفته است.