پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

واسطۀ فيض بدين معناست كه تمام كمالاتي كه از خداوند به عالم هستي افاضه مي‌شود، لزوما از طريق واسطه‌هايي صورت مي‌گيرد كه داراي مرتبه وجودي برتري نسبت به سايرين هستند. نوشتار حاضر با هدف بررسي واسطه فيض در آموزه هاي اسلامي ابتدا با گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه‌اي و مراجعه به متون ديني و روايي مي‌پردازد. سپس با پردازش اطلاعات به روش توصيفي – تحليلي به اين نتيجه مي‌رسد كه در سلسله اسباب و واسطه‌هاي نام برده شده در قرآن كريم از عناويني همچون «جنود» استفاده شده است. جنود به كار رفته در قرآن كريم داراي مراتب گوناگوني است كه به طور تكويني شامل جمادات تا فرشتگان است و بالاترين واسطه‌ها، پيامبراني هستند كه آيات قرآن، آنان را مايه رحمت و دفع عذاب مي‌داند. از ديد روايات اسلامي، نياز به «حجت» تنها در بعد تشريعي و هدايتي خلاصه نمي شود؛ بلكه ضرورت وجود آنان در همۀ زمان ها به دليل نياز تكويني به واسطه فيض بودن آنان است. علاوه بر دلايل نقلي، استدلالات عقلي- فلسفي محكمي در لزوم واسطه‌هاي فيض وجود دارد. بر اساس آنكه نظام هستي بر اساس اصل عليت بوده و اين كه هر امري از طريق اسباب خود انجام مي‌شود، ضرورتاً واسطه‌هايي ميان خداوند و ديگر موجودات بايد باشد تا هستي و همه كمالات از مجراي آنان به ديگران سريان يابد.