پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تطبيق و بررسي اشتراكات و اختلافنظرات دو عالم قرآني، علامهطباطبايي و آيتالله جواديآملي، در مورد تفسير معنايي-مصداقي واژهي «أمر»، مسألهي اين پژوهش است. البته، اين پژوهش، به بررسي ارتباط معاني يافت شده از واژهي «أمر» با ولايت تكويني و ولايت تشريعي نيز نظر دارد. سؤال اصلي پژوهش، بررسي ارتباط معنايي-مصداقي واژهي «أمر» در آيات و روايات، با انواع ولايت است؛ روش تحقيق توصيفيتطبيقي است. بدينشكل كه، ابتدا به استخراج معاني متعدد از واژهي أمر، در آيات قرآن و روايات معتبر پرداخته شود و در اين راستا تكيهگاه بحث، آراء علامه و آملي باشد. سپس به بررسي ارتباط معاني يافت شده، با ولايت تكويني و تشريعي توجه شود. البته جهت ارتقاي كيفي كار، از تفاسير ساير مفسران قرآني نيز استفاده گرديد. نتيجه پژوهش چنين شد: واژهي «أمر» در آيات مورد بحث تحقيق، با توجه به نظريات علامه و جواديآملي، به 22 شكل معنا شده است: دين توحيدي، فرمان تكوينيتشريعي پروردگار، برانگيخته شدن در روز قيامت، حاكميت و سلطنت الهي و غيره. ولايت تكويني به معناي هدايت عمومي كل نظام هستي توسط خداوند متعال است. ولايت تشريعي به معناي هدايت ويژهي پروردگار براي اشرف مخلوقات خويش، يعني انسان است كه بهواسطهي فرستادگانش، صورت ميپذيرد. حال، در تطبيق معاني بهدستآمده از واژهي «أمر»، با تعريف ولايت تكويني و ولايت تشريعي، سوق مخلوقات در جهت كمال مطلوب است؛ اما منظور از كمال، به تعبير طباطبايي و آملي، قرب الهي است. اگرچه كه ممكن است گاهي در الفاظ بهكاررفتهي تفاسير اين دو عالم، تفاوتهايي باشد؛ اما در محتواي كلام اين بزرگواران، اختلافنظر چشمگيري ديده نميشود؛ بنابراين، نكات اقتران تفسيري علامه و آملي، بيشتر از نكات افتراق آنهاست. همچنين ميان معاني يافتشده از واژهي أمر، با تعاريف انواع ولايت نيز بهوضوح اشتراكاتي وجود دارد.