پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اين پژوهش با عنوان «سير تاريخي روش تفسير قرآن با قرآن از بعثت تا عصر حاضر» در سه بخش سامان‌يافته است؛ و عهده‌دار بيان تحولات تفسير قرآن با قرآن در طول تاريخ اسلام است. روش تفسير قرآن با قرآن از بهترين و كارآمدترين روش‌هاي تفسيري است. نوع نگرش مفسران به اين روش و منهج تفسيري، ازجمله مواردي است كه نگارنده‌ي اين پژوهش، به دنبال آن است؛ و در قالب تحقيقي بنيادي، با روش نقلي و كتابخانه‌اي مطالبي ارائه مي‌شود كهبا رجوع به منابع و اطلاعات موجودوثبت‌شده به تشريح و تبيين ودربرخي موارد تحليل دادهامي‌پردازد. تفسير قرآن و روش‌هاي مختلف در تفسير قرآن ازمسائل مهم و موردتوجهقرآن‌پژوهاندر طول قرون مختلف بوده، محققان علوم قرآنيكتاب‌هادر اين باب نگاشته‌اند. از مطالعه وكاوش در اين كتب توجه ويژه به روش تفسير قرآن با قرآن آشكار مي‌شود. كمتر محقق و نظريه‌پردازي است كه به معرفي اين شيوه نپرداخته باشد؛ اماباوجود كارايي ومتقن بودن اين شيوه در تفسيرو تبيين آيات مفسران كمتر به اين شيوه روي آورده و تعداد معدودي از تفاسير بر اساس اين شيوه نگاشته شده است. اين پژوهش باانگيزه‌ي پاسخ به اين سؤالات شكل گرفت كه اين شيوه در طول چهارده قرن يعني از آغاز نزول وحي تا اكنون چه تحولاتي داشته؟ در دوران معصومان اين شيوه چه جايگاهي در تفسير داشته است و قرآن‌پژوهان غير معصوم چه ميزان از اين شيوه در تبيين آيات استفاده مي‌كردند؟ پاسخ سؤالات فوق در بخش‌هاو فصل‌هاي اين پژوهش به‌تفصيلبيان‌شده است؛ كهبه‌اختصارمي‌توان گفت: در زمان نزول وحي وحيات نبي مكرم اسلام كه از اين شيوه استفاده مي‌شد و پيامبر اكرم پاسخ مسلمان از آيات ومبهمات رابا اين شيوه بيان مي‌فرمودند؛ كه از روايات تفسيريبرجاي‌ماندهبه‌روشنيقابل‌اثبات است. هرچند اين روايات بسيار اندك است؛ ولي در بيشتر موارد اين شيوه استفاده‌شده؛و اين خود نشان از جايگاه ويژه اين شيوه در نزد اولين مفسر قرآن دارد. جانشينان بر حق حضرت نيز همين رويه را داشتند و بيشتر؛ آيات را با كمك آيات ديگر تبيين مي‌كردند. روش برگزيده‌ي ديگر قرآن‌پژوهانخصوصاً صحابيان نيز همين شيوه بود؛ امااز دورانتابعيان به بعد كمتر از اين شيوه استفاده مي‌شد. گرچه هيچ كتاب تفسيري خالي از اين روش نيست؛ و مفسران بزرگ هرگز نتوانستند بي‌نياز از اين شيوه به تفسير بپردازند؛ اما اين شيوه به‌طور مستقل و با همين عنوان (تفسير قرآن با قرآن) برايتفاسير در دوران اخير شكل گرفت؛ و مفسران بزرگ از قرن سيزدهم به معرفي اين روش تفسيري همت گماشتند و تفاسيري با همين عنوان به رشته تحرير درآمد. كليدواژه‌ها: روش، تفسير، حرف باء، تبيين، ترجمه، تأويل.