پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن ثروت فراوان (اتراف) را عاملي مهم و اساسي در طغيان‌گري در زمين برمي‌شمارد و بيان مي‌كند كه ثروتمندان و كساني كه از رزق زياد و گسترده بهره‌مندند، در جامعه بغي و فساد پيشه مي‌كنند و زمينۀ فساد اجتماعي را فراهم مي‌آورند. به‌هرحال، بين ثروت واسراف و طغيان بشر در جامعه رابطه‌اي وجود دارد كه آيات بسياري در اين‌باره وجود دارد. به اين معنا كه اشرافي‌گري منش و خصلت اسراف‌كاري را پديد مي‌آورد و آدمي را از رفتارهاي هنجاري به‌سوي نابهنجاري مي‌كشاند؛ بلكه چنانكه قرآن در تعريف اسراف بيان مي‌كند، اشرافيت، آدمي را به فساد سوق داده و از اصلاح‌ باز مي‌دارد. بررسي و تحليل آيات قرآن نشان مي‌دهد كه رابطه‌اي قوي ميان ثروت (اتراف) و اسراف و طغيان‌گري است. بر اين اساس، بعداز كليات تحقيق وتعريف مفاهيم كليدي مانند طغيان، اتراف و اسراف به بررسي مفاهيم قرآني اين سه واژه و همچنين ويژگي‌ها، مصاديق آن‌ها در قرآن، راه‌هاي برون‌رفت و درمان آن، واژگان مترادف و متضاد و مقايسۀ مفاهيم قرآني واژه‌هاي اتراف، اسراف و طغيان در فصل‌هاي جداگانه پرداخته شده‌است. براساس يافته‌هاي اين تحقيق، زمينه‌ساز طغيان و اتراف، اسراف است. بر اين اساس، علامه طباطبايي در الميزان بيان كرده، «طغيان در كاربردها و فرهنگ قرآني معناي خاصي يافته‌است؛ زيرا اين واژه در معناي خاص از تجاوز از حدّ متعارف در فرهنگ قرآني به‌كار رفته‌است». مراد از طغيان در كاربردهاي قرآني، تجاوز از حدود متعارف به‌سبب استكبارورزي به خداوند و خروج از زيّ عبوديت او و نيز عدم تأثر از مقام ربوبيت الهي است. به اين معنا كه هرگاه شخصي از حدود متعارف الهي به‌سبب استكبار تجاوز كرد و از مقام ربوبيت الهي متأثر نشد و زيّ عبوديت را كنار نهاد، چنين شخصي طغيان ورزيده‌است. اين نوشتار با روش تحقيق توصيفي–تحليلي با ابزار كتابخانه‌اي و اكتشافي و نيز روش گردآوري با مراجعه به منابع معتبر در صدد پاسخ به سؤالات اصلي و فرعي بوده و كاملاً محسوس است.