پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قوانين ثابت الهي كه خداوند براي اداره‌ي جهان هستي قرار داده‌است را سنت‌هاي الهي مي-گويند. اين سنت‌ها هم در بعد فردي و هم در بعد اجتماعي قابل ملاحظه است. مقصود از سنت هاي اجتماعي كه موضوع مورد بحث مي باشد، آن دسته از قوانين الهي است كه به صورت دسته جمعي شامل افراد مي شود و در آيات متعددي از قرآن به آن اشاره شده است. با اين وجود، مفسران از جمله آيت الله جوادي آملي و سيد قطب محتواهاي متفاوت تفسيري در اين موضوع ارائه داده اند. تفاوت هاي تفسيري ارائه شده از سوي اين دو مفسر ناشي از اختلاف سطح تفكر، زاويه ي ديد، فضاي محيطي و به خصوص تفاوت هاي عقيدتي مي1باشد. در پژوهش پيش‌رو با روش مقايسه اي، ديدگاه اين دو مفسّر، در زمينه‌ي سنت‌هاي اجتماعي از جمله استخلاف، هدايت، اضلال، ابتلاء و ... بررسي شده و نكات افتراق و اشتراك آن مشخص شده‌است. از جمله نكات قابل ذكر اين است كه موارد اشتراك دو مفسر در مورد سنت هاي الهي بيشتر نمود دارد و اختلافات جزئي تفسيري اين دو متفكر به نكاتي همچون نوع استدلال، گستردگي و يا محدود بودن مصاديق يك آيه و در نظر گرفتن احتمالاتي از آيه كه از زاويه ديد مفسر ديگر پنهان بوده‌است، برمي گردد. اختلافات عمقي دو مفسر به تفاوت اعتقادي دو مفسر برمي گردد كه در سنت استخلاف و هدايت قابل مشاهده است، به عنوان مثال، در سنت هدايت هر دو مفسرهر چند ارسال رسل و وجود علماء را براي ادامه‌ي اين راه ضروري مي‌دانند ولي سيد قطب وجود معصوم عليه السلام را براي تداوم قاعده‌ي لطف الهي ضروري نمي‌داند و اين بر خلاف نظر مفسر شيعه است.