پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

عقل يكي از نعمت‌هاي خداوند بر بشر بوده و وجه تمايز انسان با حيوان است. قرآن كريم بارها از آن تمجيد كرده و با عبارات و الفاظ گوناگون همگان را به تعقل و تفكر دعوت كرده و كنار گذاشتن آن را مذمت و توبيخ مي‌كند، ولي بايد توجه كرد كه هرگونه افراط ‌و تفريط در اين‌باره خطرناك است و باعث ضلالت و گمراهي مي‌شود و بايد در حيطه و توان از آن بهره برد. يكي از مباحث مهم و كليدي عقل، رابطه آن با دين و نقل است؛ چون لازم است كه مشخص شود، چه نسبتي بين آن‌هاست، آيا يكي بر ديگري مقدم است و محدوده هر كدام چقدر است. در اسلام نيز گروه‌هاي افراطي هستند كه عقل را مقدم بر شرع كرده‌اند و عده‌‍‌اي نيز هر چند در كلام موافق عقل هستند اما در عمل جايگاهي براي آن قائل نيستند؛ از اين‌رو براي شناخت جايگاه عقل در اين رساله به بررسي آن از ديدگاه ابن‌تيميه با تاكيد بر نظر استاد سبحاني به روش كتابخانه‌اي و توصيفي مي‌پردازيم. اين پژوهش در سه فصل تدوين شده كه در فصل اول، كليات تحقيق و مفاهيم و در فصل دوم، جايگاه عقل از ديدگاه ابن‌تيميه و در فصل آخر، ديدگاه استاد سبحاني در مورد جايگاه عقل بيان شده است. حاصل آن كه؛ ابن‌تيميه حجيت عقل را منكر نيست اما آن را براي هدايت بشر به تنهايي كافي نمي‌داند و محدوده آن را در عمل ناچيز مي‌داند و قائل است كه حتي در اصول دين نيز بايد به كتاب و سنت رجوع كرد، اما استاد سبحاني عقل و شرع را مكمل و ملازم هم مي‌داند.