پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از اين روش‌هايي كه امروز در دوران معاصر براي درمان ناباروري استفاده مي‌شود، تلقيح مصنوعي است كه جنين‌هايي را به وجود آورده و در آزمايشگاه نگهداري مي‌كنند و پس از آن به رحم زن انتقال مي‌دهند. مسئله انتقال جنين‌هاي آزمايشگاهي به غير و يا امحاي آن‌ها، مطلبي است كه فقهاي معاصر در مورد آن‌ها نظريه‌هايي مطرح كرده‌اند، اين موضوع مهم در سال‌هاي جديد بيشتر مطرح شده و علاوه بر پديد آوردن موضوعات و مسائل جديد و متعدد فقهي، چالش‌هاي فقهي و اخلاقي زيادي را به دنبال داشته است؛ مثلاً جنيني كه به شيوه معمول به وجود مي‌آيد، مشمول احكامي نظير حرمت سقط است و فقها اتفاق‌نظر دارند كه سقط‌جنين جرم است و مجرم بايد ديه بپردازد. بر اين اساس، نويسنده بر آن شد تا به بررسي نظريات فقهاي معاصر در اين باب بپردازد. پرسش اصلي اين است كه حكم فقهي امحاء جنين‌هاي آزمايشگاهي يا انتقال آن‌ها به غير از نظر فقهاي معاصر چيست؟ با استفاده از روش توصيفي-تحليلي و واكاوي منابع فقهي؛ ازجمله قرآن، روايات، كتب فقهي و... با استفاده از ابزار كتابخانه‌اي مكتوب و ديجيتال و برخط و تحليل داده‌ها، نويسنده به اين نتيجه رسيد كه مراحل مختلف تشكيل جنين آزمايشگاهي را بايد تفكيك كرد و ماهيت قبل و بعد از ايجاد و قرار گرفتن در محيطي كه قابليت رشد را در آن داشته موردبررسي قرار داد و امكان سرايت احكام مربوط به جنين طبيعي، بر جنيني كه در لوله آزمايشگاهي توليدشده را بيان نمود و در آخر حكم انتقال جنين‌هاي آزمايشگاهي به غير را بررسي و به تفكيك آن‌ها را بيان كرد. به‌هرحال از ديدگاه فقها، حكم تكليفي انتقال جنين اختلافي است (جواز مطلق، حرمت مطلق و تفكيك در شرايط) و احكامي وضعي نيز همچون نسب جنين، سهم‌الارث و نكاح در اين مسئله وجود دارد كه آن‌هم اختلافي است. همچنين بر اساس نتايجي كه به دست آمد، اكثر فقهاي معاصر قائل به جواز امحاي نطفه پيش از استقرار در رحم (عزل) هستند و ديه را براي آن ثابت نمي‌دانند؛ اما امحاي جنين پس از استقرار و ولوج روح، بالاتفاق فقها حرام است؛ اما در ميزان ديه و پرداخت‌كننده آن اختلاف‌نظر وجود دارد. واژگان كليدي: نطفه، جنين، لقاح مصنوعي، انتقال جنين، امحاء، احكام تكليفي و وضعي