پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

زندگي انسان سرانجام يا به سعادت يا به شقاوت پايان مي‌پذيرد و عوامل متعددي مي ‌تواند در اين سرنوشت كارساز باشد كه برخي خارج از اختيار او هستند كه از آنها به عوامل غير اختياري تعبير مي‌شود، و دسته‌اي از اين عوامل، دروني و دسته ديگر بيروني مي‌باشند. نقش اين عوامل در سرانجام انسان ‌ها، همواره به عنوان پرسشي مهم مطرح بوده و شناخت آنها مي‌تواند در حوزه نظري و عملي انسان بسيار أثر گذار باشد. از ديدگاه علامه طباطبايي، چون خداوند انسان را مختار آفريده، اراده‌اش نقش مهمي در سرنوشت او داشته و عامل مؤثري در تأمين سعادت او است. اگرچه حقايقي چون طينت انساني و فطرت خداجو به عنوان عوامل دروني از يك سو و عواملي بيروني نظير وراثت، محيط خانوادگي و اجتماعي از سوي ديگر در افكار و رفتار انسان أثر گذار است، اما همه اين تأثيرهاي بيروني يا دروني به نحو اقتضاست و نه عليت‌ تامه. بنابراين، براي تعيين سعيد يا شقي بودن انسان به هيچ وجه نمي‌توان، از سوي اين حقايق مقتضي، جبر را بر انسان تحميل شده پنداشت؛ چرا كه اعمال اختياري، نقش اصلي را در سرنوشت انسان ايفا مي‌كنند؛ نه عوامل غير اختياري، لكن نقش زمينه‌اي اين عوامل نيز غير قابل انكار است.