پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

خانواده مهمترين نهاد اجتماعي است كه مناسبت هاي حاكم بر آن مبتني بر ايمان، اخلاق، حقوق و تكاليف بين اعضاي آن است. به رغم وجود محبت و عاطفه ميان زوجين و نيز والدين و فرزندان، گاهي عضوي از خانواده به جهت امتياز و موقعيتي كه حقوق جامعه به او بخشيده است از موقعيت خود به ضرر ديگر اعضاء بهره مي جويد، يعني از حق خويش سوء استفاده مي‌كند. در تحقيق حاضر با هدف بررسي و تبيين نظريه سوء استفاده از حق در حيطه فقه و حقوق در روابط زوجين، راهكارهايي را براي پيشگيري از استفاده نادرست آن ها ارائه داده است. و روش جمع آوري مطالب بصورت كتابخانه اي و روش تحقيق توصيفي- تحليلي مي باشد. لذا در نتيجه بايد اين چنين حقوقي را در فقه شيعه و قانون مدني ايران و نيز معيار سوء استفاده و همچنين مصاديق آن ها شمرده شود تا بتوان آثار فقهي و حقوقي مترتب بر آن و ضمانت اجرايي و جبران خسارت مادي و معنوي متناسب با اين استفاده‌ي نادرست را اعمال كرد. در نهايت سوء استفاده از حقوقي كه قانونگذار و حاكم شرع براي زوجين مقرر كرده است مورد بررسي قرار گرفته است. نظريه سوء استفاده از حق آن چنان كه به غلط تصور شده است ابتكار حقوق غرب نيست بلكه اسلام در اين زمينه ها نيز قرن ها پيش با تأسيس قاعده لاضرر پويايي خود را به رخ كشيده است. با استقراء در حوزه هاي مختلف فقه اماميه در مي يابيم كه اين مكتب فقهي نظريه منع سوء استفاده از حق را به روشني و به وضوح مورد شناسايي قرار داده است. حقوقي چون رياست شوهر بر خانواده، حق تعدد زوجات، حق طلاق و حق حبس مهريه براي زن از جمله حقوقي هستند كه ممكن است مورد سوء استفاده قرار گيرند چرا كه اختصاص دادن اين حقوق به زوجين به طور مطلق همواره زمينه سوءاستفاده را فراهم كرده است. علاوه بر آن زوجين داراي حقوق و تكاليف مشتركي از جمله حسن معاشرت و خوشرويي نسبت به يكديگر هستند كه سوء استفاده از اين حقوق بعضاً زمينه مسئوليت مدني زوجين را فراهم كرده است و اين در حالي است كه قانون اساسي و قانون مدني منع سوء استفاده از حق را به صراحت مورد شناسايي قرار داده‌اند.