پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

آگاهي در ميان پديده‌هاي جهان داراي ويژگي‌هاي خاصي است كه آن را از ديگر پديده‌ها متمايز مي‌سازد؛ بر اين اساس ريچاردسويين‌برن، فيلسوف ديني، معاصر مدعي‌ است كه با استناد به آگاهي مي‌توان وجود خدا را اثبات كرد. سويين‌برن معتقد است كه حالات مغزي با حالات ذهني مانند درد، احساسات، اراده و… رابطه علي معلولي منظم دارند و با استناد به اين رابطه منظم وجود خدا را اثبات مي‌كند. با پيشرفت‌هاي فلسفه ذهن و علوم شناختي بسياري از ملحدين با استناد به اين علوم، وجود نفس و روح را در انسان منكر شده و در نهايت وجود خدا را انكار كرده‌اند. در مقابل برخي معتقدند كه آگاهي تنها چيزي است كه كسي نتوانسته‌ به‌نحو مادي تبيين نمايد. به‌همين دليل استدلال از طريق آگاهي براي اثبات وجود خدا مي‌تواند در دنياي علم‌زده‌ي امروز بسيار كارساز باشد. در اين نوشتار به روش تحليلي_انتقادي ابتدا به تحليل مباني معرفت‌شناختي و اصول فلسفه علمي كه سويين‌برن استدلال آگاهي را بر مبناي آن تقرير كرده‌است، پرداختيم؛ زيرا براي فهم بهتر نظرات و استدلال‌هاي هر فيلسوف بايد ابتدا مباني و اصول معرفت شناختي او را مورد دقت نظر قرار دهيم و در ادامه برهان آگاهي با تقرير سويين‌برن را بيان كرديم. به دليل ويژگي‌هاي خاص فلسفه صدرائي، براساس اصول حكمت متعاليه، به نقد و بررسي مباني، اصول و برهان آگاهي سويين‌برن پرداختيم. درنهايت به اين نتيجه رسيديم كه اصول و مباني سويين‌برن در برهان آگاهي اصولي مورد مناقشه هستند؛ زيرا اصولي مانند استقراگرايي، اصل سادگي و تقرير سوئين برن از استنتاج بهترين تبيين اصول و روش‌هاي ظني بوده و نتايجي احتمالي را به دنبال خواهند داشت. استدلال آگاهي سويين‌برن نيز اشكالاتي دارد و نمي‌تواند وجود خدا را به‌نحو يقيني اثبات كند. اما با رعايت بعضي نكات و در نظر گرفتن اصول حكمت صدرايي با استناد به آگاهي مي‌توانيم به برهان يقيني براي اثبات وجود خدا برسيم.