پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مسأله ذكر و ياد خدا از اصطلاحات اسلامي است كه پژوهشگران علوم ديني در دو عرصه اخلاق و عرفان بدان پرداخته اند. ياد خدا از زيباترين و بهترين جلوه هاي عبوديّت، و اساسي ترين و بنيادي ترين طريق بندگي و سلوك الي الله است. در آيات قرآن و روايات اهل بيت (عليه السلام)، مفهوم ذكر و مصاديق آن ابعاد گسترده اي دارد. هدف نوشتار حاضر تحليل و تبيين مفهومي ومصداقي ذكر با محوريت آيه « فاذكروني اذكركم » است و به اين نتايج دسته يافته است كه بين ياد خدا توسط بندگان و ياد بندگان توسط خداوند ارتباط متقابل وجود دارد كه در آيه مذكور در نهايت ايجاز به آن اشاره شده است. نحوه و سنخ ياد خداوند با نحوه ياد بندگان متفاوت است. افراد نيز در يادآوري خداوند درجات متفاوتي دارند. كامل‌ترين و بهترين مراتب ذكر، ذكر تركيبي است كه در همه مراتب انساني اعم از ظاهر و باطن، جاري شود. سرّ مطلوبيت ذكر زباني نيز از نظر مكتب اسلام در آن است كه زبان قلب گشوده شود و بحدي برسد كه همه اعضاي بدن از قلب پيروي كنند تا بدين‌وسيله دل براي ورود صاحب منزل، پاك و پاكيزه گردد. بنابراين، اصل ياد خدا از قلب است، اما ياد خدا، لوازم و مصاديقي دارد كه اين لوازم هم به دنبال آن ملزوم مي‌آيند. دعا، ثنا، شكر، طاعت، توحيد و ايمان، ربوبيت، اخلاص برخي از مهمترين مصاديق ذكر است. در اين تحقيق در دو فصل ابعاد مفهومي ذكر و مصاديق آن به تفصيل مورد بررسي قرار مي گيرد.