پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از اقدامات مهم در زمينه سازماندهي نظام اخلاق اسلامي بررسي سلوك اخلاقي عرفاني عرفا است.عرفا در هر عصري نقشي مهم در شكل گيري اخلاق نويسي با رويكرد عرفاني داشته اند.از ميان اين عرفا برخي ناشناخته مانده و انديشه هاي آنها در زمينه سلوك الي الله مورد غفلت واقع شده است، از جمله ابوطالب مكي از عرفاي قرن چهارم هجري است. وي در علوم مرسوم زمان خودش مشغول بوده و بخصوص نسبت به استماع حديث و روايت آن اهتمام جدي داشته است. مهم‌ترين تأليف او در زمينه اخلاق عرفاني قوت القلوب است كه در حيات فكري و معنوي بسياري از عرفا مؤثر بوده به طوري كه ابوحامد غزالي در طرح و تصنيف كتاب احياء العلوم از اين كتاب تبعيت كرده است. او همچون ساير عرفا تقسيم بندي نفس بر اساس آيات قرآني را پذيرفته است و قائل به نفس أماره و نفس مطمئنه است. وي در زمينه ي سلوك اخلاقي در بحث لوازم اراده در سلوك، قائل به هفت مورد به عنوان قوت و طعام اراده و چهار مورد به عنوان اساس و بنيان اين هفت مورد است. و در بحث محاسبه، قائل به محاسبه مقربين و محاسبه احتياط كاران تائب است و نوع دوم محاسبه(احتياط كاران تائب) را به دو حالت محاسبه در پايان روز و محاسبه در صبح تقسيم مي كند كه حالت دوم آن(محاسبه درصبح) به عنوان نظريه اي خاص است. وي در بحث مقامات قائل نه مقام است. در اين مباحث غزالي در كتاب احياءالعلوم در بيشتر موارد از مكي تبعيت كرده است. مهم ترين ويژگي‌ سلوك اخلاقي عرفاني مكي، تيعيت وي از شريعت است و با آنكه از اهل سنت است رواياتي از بعضي از ائمه مي آورد. در اين پايان‌ نامه سلوك اخلاقي عرفاني ابوطالب مكي با توجه به كتاب قوت القلوب بررسي مي شود.