پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قوم يهود و نصارا از مصاديق قطعي اهل كتاب به شمار مي روند. اين دو گروه جزو پيروان آيين هاي الهي و توحيدي هستند، اما در گذر زمان اصل اين اديان تحريف شده و بسياري اعتقادات و آداب و رفتارهاي معارض با اصل اين اديان در بين پيروان آنها رسوخ كرده است، هرچند عقايد و آداب تحريف نشده نيز در بين آنها وجود دارد. در اين پژوهش به با تكيه بر قرآن كريم و تفاسير مرتبط و به روش توصيفي-تحليل به بررسي «موضع گيري قرآن در برابر اهل كتاب در آيات مكي نسبت به آيات مدني» پرداخته شده است. قرآن كريم، به عنوان آخرين كتاب آسماني، نسبت به اين دو آيين، پيروان آنها، عقايد، آداب و رسوم آنان بي تفاوت نبوده و موضع گيري هاي مختلفي داشته است. اين موضع گيري ها از همان سال هاي ابتدايي نزول قرآن كريم در مكه آغاز شده و تا پايان دوران نزول در مدينه ادامه داشته اند. به صورت كلي مي توان گفت قرآن كريم نسبت به عقايد، آداب و رفتارهاي مثبت و صحيح موضع گيري مثبت و تشويق كننده داشته و نسبت به عقايد، آداب و رفتارهاي منفي موضع گيري منفي و نكوهش گرانه، و حتي تقابل گونه داشته است. سير برخوردهاي قرآن كريم نيز در آيات مكي نسبت به مدني گرچه تقريبا از مؤلفه هاي يكسان تجليل گونه نسبت به موارد صحيح و نكوهش گرانه و انتقادي نسبت به موارد غلط برخوردار بوده، اما در آيات مكي هم تعداد آيات كمتري نسبت به آيات مدني به اهل كتاب پرداخته اند و هم اينكه موضع گيري ها اغلب مثبت و مسالمت آميز بوده است؛ اما در آيات مدني تعداد آيات مرتبط با اهل كتاب افزايش چشمگيري داشت و از طرفي كيفيت برخوردها و موضع گيري ها نيز بيشتر به سمت برخوردهاي انتقادي و نكوهش گرانه متمايل شده است. از جمله علل اين امر نيز اين بوده در مكه و سال هاي ابتدايي بعثت پيامبر تقابل و تعارض كمتري بين اهل كتاب و مسلمانان بوده است، اما در مدينه چون اهل كتاب و به خصوص يهوديان بيشتري ساكن بودند و نسبت به دين نوظهور هم بي تفاوت نبودند، طبيعتا تقابل ها و رفته رفته تعارض هاي بيشتري هم به وجود آمد و در نتيجه موضع گيري هاي متعدد و به نسبت شديداللحن تري نسبت به اهل كتاب اتخاذ شده است.