پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده قواميت يكي از بحثبرانگيزترين موضوعات حقوقي سورۀ مباركه نساء است كه هم در فقه اسلامي و در مواجهه با مسائل تربيتي و مشكلات خانوادگي مورد استناد قرار ميگيرد و هم منتقدان نظام فقهي و حقوقي اسلام، در اتهامزني به برخورد ناعادلانه اسلام با زنان به آن استشهاد ميكنند. اكثر مفسران معاصر شيعي و سني در تفاسير تربيتي_ اجتماعي خود، در تفسير اين آيه به فلسفه، ماهيت، قلمرو، گستره و شرايط قواميت پرداختهاند و قواميت را دليل برتري نوع مردان بر نوع زنان نميدانند. ديدگاه اين مفسران در مورد قلمرو آيه به سه دسته تقسيم ميشود: ديدگاه اول رجال را نوع مردان و نساء را نوع زنان ميداند. ديدگاه دوم رجال را خصوص شوهران و نساء را همسران ميداند. ديدگاه سوم مورد آيه را مخصوص خانواده دانسته اما معتقد است علت آن عموميت دارد و فقط به مسائل خانواده منحصر نميشود. مفسران شيعي ماهيت قواميت را ولايت و سرپرستي، خدمتگزاري، مديريت و سرپرستي و ... ميدانند. مفسران سني نيز قواميت را به معني حفاظت و صيانت، تكليف و وظيفه يا رياست و مديريت گرفتهاند. مفسران به موضوع گسترۀ قواميت از قبيل حق طلاق، اذن خروج، تعيين مسكن و ... كمتر پرداختهاند. همچنين بيشتر مفسران شيعي و برخي از مفسران سني قواميت را مشروط به فضل و انفاق دانستهاند. هر چند تفسير صحيح اين آيه ميتواند در حل مسائل تربيتي، خانوادگي و اجتماعي انسان معاصر راهگشا باشد؛ ولي متأسفانه مفسران، كمتر بهصورت مستقل و با رويكردي تربيتي به آن پرداختهاند؛ بنابراين فاصلۀ زياد قواميت عرفي با قواميت شرعي، موجب تضييع حقوق زنان، سوء استفاده معاندان و بدبيني به عدالت خداوند و آيين اسلام شده است.