پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بررسي آراي فلسفي محقق دواني روشن مي سازد وي از افراد تأثيرگذار مكتب شيراز در فلسفۀ اسلامي است. بنابراين ضروري است با جمع آوري آراء ش از بين نظريات فلاسفه بعد از وي به ويژه ملاصدرا، و با بهره مندي از رسائل و نسخه هاي خطي خودش به بررسي آراي فلسفي پرداخته شود و جهت جلوگيري از تشتّت و پراكندگي به صورت منسجم در مجموعه اي جمع آوري گردد. بررسي انديشه‌هاي دواني به روش توصيفي-تحليلي بيانگر آن است كه با وجود علاقۀ وي به مكتب مشاء، در مباحث هستي شناسي تحت تأثير انديشه‌هاي اشراقي و عرفاني بوده است. در هستي شناسي، مبحث اشتراك نسبي وجود و شأن و تشأن در عليت را مطرح كرده، و همين موارد را مبناي نظرية ذوق التأله در مبحث الهيات بمعني الاخص قرار داده است. در معرفت شناسي نيز علم را از مقولة معلوم دانسته و مورد رد اكثر فلاسفه قرار گرفته است. اگر چه انديشه‌هاي دواني، خصوصاً در مباحث هستي شناسي و معرفت ‌شناسي، از سوي ملاصدرا و پيروانش مورد انتقاد قرار گرفته، ولي نمي‌توان از تأثير اين انديشه‌ها، به ويژه‌ مباحث مربوط به عليّت در آراي حكماي متأخر و حكمت متعاليه چشم پوشي كرد. نظريۀ امكان فقري معلول از مطالب مربوط به عليّت در نظرات دواني قابل استخراج است ولي وي بين وجود رابط و رابطي تبيين واضحي ارائه نداده و دچار تناقصات درون سيستمي شده است. ولي همين مطلب در نظريّات ملاصدرا با تأثير از دواني به طور كامل بيان شده است.