پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

علم بلاغت كه نزد مسلمانان از مهم ترين اركان نقد ادبي به شمار مي رود توسط متكلمان و براي اثبات اعجاز بياني قران به وجود آمد. بلاغت آن است كه كلام علاوه بر داشتن فصاحت متناسب با وضعيت شنونده و مجلس باشد و متكلم بليغ كسي است كه براي بيان افكار خود كلام خويش را با آرايه هاي ادبي زيبا مي آرايد تا از اين طريق تاثير بيشتري بر ذهن و عواطف شنونده بگذارد. يكي از آرايه هاي ادبي تشبيه است و از بين انواع مختلف تشبيه اين تحقيق تشبيه بليغ را از منظر دو تفسير ادبي مجمع البيان و كشاف بررسي مي كند. با اينكه اين دو تفسير از بزرگ ترين تفاسير ادبي جهان اسلام هستندتفاوت چشم گيري در انتخاب تشبيه بليغ با هم دارند. علامه فقط در تعداد كمي از آيات صراحتا به وجود تشبيه اشاره مي كند و فقط در يك مورد تشبيه مطرح شده را به عنوان تشبيه بليغ مطرح مي كنداين در حالي است كه زمخشري در اكثر موارد صراحتا به وجود تشبيه و نيز تشبيه بليغ اشاره كرده است. علامه براي تبيين آيات بيشتر به سرراغ روايات مي رود و اصلا در پي اثبات عقيده ي خاصي نيست ولي زمخشري بيشتر با استفاده از اشعار عرب و بيان محاورات رايج بين اعراب آيات و تشبيهات به كار رفته در آن را تبيين مي كندو گاها از فضاي موجود براي اثبات عقايد خويش و نيز رد عقايد مخالفانش بهره مي جويد.