پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

" امامت مفضول" ايده و نظريه اي است كه در عداد ساير نظريه هاي اهل سنت در سده دوم هجري مطرح شد. اين ايده كه بيشتر براي حل بحران سياسي _ اجتماعي آن برهه از تاريخ مطرح شد در دوره اي از تاريخ ميان برخي از اصحاب اماميه سامان يافت و زمينه طرح آن را فراهم آورد. هر چند پيش از ايشان، فرزند محمد حنفيه نيز در نامه اي اين مضمون را منعكس كرده بود. اما مرجئه شيعه يا بتريه نخستين گروهي اجتماعي از ميان اصحاب اماميه بودند كه گرايش به اين نظريه را در كارنامه خويش كسب كرده اند. بعدها با قيام زيد، بسياري از اين جماعت بتري، در صف ياران زيد قرار گرفتتند و با شكست قيام زيد، به عنوان بزرگان و سردمداران جريان زيديه اين ايده را راهبري نمودند. اين نظريه مي كوشيد با پذيرش افضليت علي بن ابي طالب عليه السلام بر خلفاي گذشته، به گونه اي به تصحيح امر خلافت آنها نيز بپردازد و آن را موجه جلوه دهد. بيش از همه با تبيين گري هاي سليمان بن جرير رقي چونان يك نظريه مطرح شد. او كه بزرگ جريان و فرقه سليمانيه زيديه بود شاگرداني همچون جعفر بن حرب و جعفر بن مبشر را در كارنامه علمي خويش دارد كه از قضا به عنوان بزرگان معتزله بغداد مطرح هستند. اين ايده ميان جريان بغدادي اعتزال مورد پذيرش قرار گرفت و بعدها ميان پاره اي از اشاعره و ماتريديه نيز استمرار يافت.