پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اسباب نزول از دانش‌هاى وابسته به قرآن‌كريم و از شاخه‌هاى علوم قرآنى است كه درباره زمينه‌ها و مقتضيات نزول آيات و سوره‌هاى قرآن بحث مى‌كند. اين دانش از زمان نزول قرآن كريم تاكنون همواره مورد توجه و اهتمام مفسران بوده است. گرچه اصطلاح اسباب نزول اصطلاحى قرآنى نيست و گويا نخستين بار واحدى نيشابورى آن را به‌كار برده است; اما هر‌يك از دو واژه «اسباب» و «نزول» بارها در قرآن، به معانى مختلفى به‌كار رفته است. نزول به‌معناى فرود آمدن است درباره امورى مانند: آفرينش لباس، آهن، چهارپايان، بارش‌باران، فروفرستادن عذاب، نزول قرآن بر پيامبر و‌... به‌كار رفته است در اصطلاح اسباب نزول، معناى اخير مراد است. اسباب نيز جمع سبب است و به معانى گوناگونى در قرآن استعمال شده است. با عنايت به اينكه اهميت اسباب نزول در فهم قرآن كريم بر كسي پوشيده نيست ، در اين زمينه لازم است به مطالب بزرگان اين علم توجه خاصي بشود. اين تحقيق با بررسي دو مورد از برجسته ترين آثار تفسيري اين دوره( الميزان اثر علامه طباطبايي ؛ و تفسير المراغي اثر مراغي) به جايگاه اسباب نزول در تفاسير معاصر پرداخته و به صورت مبسوط ديدگاههاي اين بزرگواران را در باره اسباب نزول بررسي كرده است .علامه طباطبايي هرچند به اقتضاي مكتب تفسيري¬اش براي فضاي نزول و همچنين سبب نزول، نقش مهمي در تفسير آيات قائل نيست.ولي با اين حال، ذكر روايات شأن يا سبب را در روشن شدن مضمون و مورد نزول آيه مؤثر مي داند و در بحث تفسير روايي خود آنها را آورده است وگاه تفسير خود را با آنها تأييد كرده است وگاهي نيز تفسيري را براي آيه بيان كرده است.مراغي هم بسياري از جاها به روايات اسباب نزول اشاره كرده و آنها را در تفسير خود آورده اگرچه بسيار چشمگير نمي باشد.مفسران ذكر شده به دلائل گوناگوني از جمله مخالفت روايات سبب نزول با نص قرآن ، سنت متواتر ، عقل ، واقعيات تاريخي و... به ردّ آنها پرداخته¬اند.همچنين با توجه به ورود اسرائيليات در منابع روايي با احتياط قدم در عرصه ي كاربرد روايات تفسيري ‌از جمله روايات اسباب نزول گذاشته و بدون تفحص و بررسي هر روايتي را در تفسير نقل نمي كنند.