پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

منظور از نقش زمان و مكان در اجتهاد و فقه، تغيير در شرايط بيروني موضوع است، تغيير در اين شرايط موجب مي‌شود كه مسئله‌اي از تحت عنوان يك موضوع خارج شودو تحت عنوان موضوع حكمي ديگر در آيد يا اين‌كه مصاديق يك موضوع كلي تغيير كند. حكم در اصطلاح رايج بين فقها، به معناي تكليف شرعي است.از آنجا كه احكام شرعي (حدود و ديات) تابع مصالح و مفاسد هستند، بين هر موضوعي و حكم آن مناسبتي وجود دارد كه از احتمالات متعددي كه در مورد موضوع حكم، متصور مي‌شود، مي‌توان بر مبناي آن مناسبت، مضوع واقعي را تشخيص داد. طرح بسياري از مباحث اجتماعي و سياسي فقه و شدت و ضعف آن متاثر از شرايط اجتماعي و سياسي جامعه بوده است. اين پژوهش در دو بخش تدوين شده است. بخش اول شامل دو فصل، كه فصل اول طرح كليات و فصل دوم مفهوم‌شناسي مي‌باشد. بخش دوم با عنوان عنصر زمان و مكان و تغييرپذيري حدود و ديات تكميل شد. در فصل اول اين بخش، با عنوان تاثير زمان و مكان بر احكام و اجتهاد، آمد كه شناخت زمان و مكان و تاثير اين دو عنصر بر احكام (حدود و ديات)، به عوامل مختلفي بستگي دارد. در ادامه‌ي اين فصل، شيوه‌هاي تاثير زمان و مكان بر احكام به ميان آمد. نهايتاً، در فصل دوم با عنوان حدود و ديات، نقش زمان و مكان در اقامه حدود، چگونگي تاثيرپذيري و در عنوان آخر، جهات تاثير مشخص گرديد.