پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده انسان موجودي تربيت‌پذير است و شايد يكي از مهم‌ترين ويژگي‌ها و تفاوت‌هاي او با ساير موجودات تربيت‌پذيري او باشد. با تربيت است كه انسان از درجه حيوانيت گذر كرده و به‌جايي مي‌رسد كه ملائك را ياراي همراهي نيست و يا در اثر عدم تربيت از حيوانات هم پست‌تر مي‌شود. انسان داراي دو جنس زن و مرد است كه با هم تفاوت‌هاي جسماني و يا جنسي و نيز تفاوت‌هاي جنسيتي قطعي دارند، اما در اين كه آيا اين تفاوت‌هاي جنسي و جنسيتي در تربيت آن‌ها نيز مؤثر است و موجب دو نوع تربيت در آن‌ها مي‌شود يا نه اختلاف است. برخي معتقدند تفاوت‌هاي جنسي و جنسيتي انسان‌ها موجب تفاوت در تربيت نمي‌شود؛ زيرا تفاوت‌هاي جنسي كه تفاوت‌هاي ناچيزي است در تربيت مؤثر نيست و تفاوت‌هاي جنسيتي نيز وجهه‌ي منطقي ندارد و نبايد موجب تفاوت در تربيت شود. در اين تحقيق به بررسي اين تفاوت‌ها از ديدگاه اسلام و نقش آن در تربيت مي‌پردازيم و از روش بنيادي- توصيفي استفاده كرده‌ايم، همچنين به بررسي تفاوت‌هاي جسمي و جنسيتي دختران و پسران پرداخته‌ايم كه اين دو از نظر بلوغ، حواس، هوش، پرخاشگري، علايق و رغبت‌ها، با هم تفاوت‌هايي دارند در ادامه به بررسي تفاوت دختر و پسر از نگاه قرآن و روايات پرداخته شده است. از ديدگاه اسلام زن و مرد ارزش انساني مساوي دارند و رسيدن به اهداف و كرامت‌هاي انساني براي هر دو امكان‌پذير است ولي نقش‌هاي مساوي ندارند؛ زيرا گرايش‌هاي متفاوتي در وجود آن‌ها نهاده شده است و اسلام براي دختران و پسران تربيتي متمايز در نظر گرفته؛ زيرا آن‌ها هركدام با ويژگي‌هاي خاص خود آفريده شده‌اند تا بتواند با همكاري هم در كنار يكديگر مسير كمال را طي كنند. از نظر اهداف تربيتي، كه شامل اهداف كلي، واسطه‌اي، رفتاري است؛ هدف اسلام از تربيت انسان‌ها رسيدن به سعادت و قرب الهي است كه هرچند در قرآن با تعابير مختلفي مانند طهارت، عبوديت و... ياد شده اما مقصود از همه‌ي اين‌ها، رسيدن به خداوند است كه بي‌نهايت و كمال مطلق است و خداوند انسان‌ها را چه مرد و چه زن به‌گونه‌اي خلق كرده كه شأنيت رسيدن به اين مقصود را داشته باشند. پس انسان با تعليم و تربيت صحيح و تلاش مي‌تواند به عالي‌ترين مقامات برسد. در ادامه تمايز اصول تربيتي دختران و پسران و تفاوت اين اصول در دختران و پسران را مورد بررسي قرار داده‌ايم و مشخص شد، انساني كه در مكتب تربيتي اسلامي تربيت شود در هيچ كاري دچار افراط‌وتفريط نمي‌شود، از حد خود بيرون نرفته و هميشه رفتارش متعادل است و اهل تفكر و تعقل است و از طرفي وسع و توانايي متربي را در نظر مي‌گيرد و او را گام‌به‌گام به مراحل متعالي مي‌رساند و در امر تربيت تبعيض روا نداشته، عدالت را رعايت مي‌كند و از هرگونه سخت‌گيري و خشونت به دور است و تربيت او بر سهل گيري و ملايمت و به عزت و احترام و تكريم استوار است؛ البته دسته‌اي از اصول تربيتي براي دختران ضرورت بيشتري دارد. به‌عنوان نمونه چون دختران زودتر به بلوغ مي‌رسند اصل حيا و حجاب براي دختران ضروري‌تر است يا در مورد امر ازدواج و ايفاي نقش مادري و همسري بايد شرايط لازم وجود داشته باشد در فصل بعدي به تمايز روش‌هاي تربيتي پسران از دختران پرداخته شده و به اين نتيجه مي‌رسيم كه دامنه تربيت انسان بسيار گسترده است و نمي‌توانيم او را در چارچوب و روش‌هاي معدودي محصور كنيم و مربي بايد موقعيت متربي، جنسيت و سن او را در نظر گرفته و روش‌هاي مناسب را اتخاذ كند و پيشوايان اسلام نيز از روش‌هاي مناسبي براي تربيت افراد بهره مي‌گرفتند و گاهي با محبت و گاهي با قهر و گاهي با عفو و اغماض، پيروانشان را هدايت و منحرفين را به صراط مستقيم مي‌خواندند. شايد در تربيت دختران و پسران شيوه‌هاي يكساني به كار رود، اما در چگونگي به‌كارگيري اين شيوه‌ها تفاوت‌هايي وجود دارد و در كم و كيف استفاده از روش‌هاي تربيتي تفاوت‌هايي را بايد در نظر بگيريم. كليدواژه‌ها: تربيت، دختران، پسران، اصول تربيتي،روش تربيت، اهداف تربيت، قران، روايت.