پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از امتيازات مهم دين اسلام نسبت به ساير اديان الهي ، كامل بودن آن است ؛ چرا كه علاوه بر لحاظ احكام ثابت ، اختيار وضع يكسري احكام در شرايط خاص با در نظر گرفتن زمان و مكان و مصالح مسلمين ، براي برطرف كردن نيازهاي مردم را نيز به حاكم اسلامي داده است كه از آن ها تحت عنوان احكام متغير و يا احكام حكومتي ياد مي شود . بنابراين مجموعه ي عقايد ، قوانين و برنامه هاي لازم زندگي سعادتمندانه را مي توان از اسلام انتظار داشت . در هر عصري به تناسب نيازهاي آن عصر ، مي توان مباني مورد نياز را از متون ديني براي عرصه هاي گوناگون زندگي از جمله حيات اجتماعي ، عبادي ، اقتصادي و فرهنگي جست. پيامبر اكرم s و امير مؤمنان aدر زمان كوتاهي كوشيدند تا اسلام را در زمينه هاي مختلف زندگي بشر اجرا كنند . سيره ي نظري و عملي اين بزرگواران به عنوان حاكم اسلامي كه عهده دار اداره ي جامعه بودند بيانگر اين حقيقت است . نكات كليدي و مهم تحقيق عبارتند از مصلحت و عدالت كه تحت عنوان ملاك و ضابطه ي حكم حكومتي مورد بررسي قرار گرفته اند ؛ دو عنصري كه مبناي صدور احكام حكومتي پيامبر اكرم s و امام علي aدر تمام شئونات حكومتي آن حضرات بوده اند. مراد از مصلحت ، مصلحت جامعه و نظام اسلامي است كه به ايمان و اخلاق مردم يا جان و مال و آبروي آنان مربوط مي شود . شايد بتوان به صورت قاعده ي كلي اينچنين گفت كه گاه مصالح افراد با مصالح جامعه در تعارض است كه در اين صورت حاكم اسلامي ، مصالح عموم را بر مصالح فردي ترجيح مي دهد و بر اساس آن حكم صادر مي كند . و گاه مصالح افراد و جامعه با اساس نظام و حكومت اسلامي در تعارض است كه در اين صورت حاكم ، مصالح نظام را بر مصالح افراد و حتي مصالح عمومي ترجيح مي دهد . و گاه مصالح حكومت و نظام با مصالح اساسي دين در تعارض قرار مي گيرد . كه در اين صورت نيز مصالح اسلام از سوي حاكم ترجيح داده مي شود . مراعات قاعده ي عقلايي «أهم و مهم» در قانونگذاري اسلام و از سوي حاكم جامعه ، راهي براي حفظ حقوق مردم و تأمين سعادت واقعي آنهاست . كليدواژه ها : پيامبر اكرم s ـامام علي a ـ احكام حكومتي ـ مصلحت ـ عدالت