پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحثي كه غالباً در باب الفاظ از ابواب علم اصول فقه مورد بررسي قرار گرفته، بحث مفهوم وصف است كه اختلاف نظر گسترده در حجيت و عدم حجيت اين مفهوم، منجر به اختلاف در نظريات و فتاواي علماء، به ويژه در مسائل فقهي زنان گرديده است. از آنجا كه كتب اصولي در خصوص اين مفهوم آن هم در باب احكام فقهي بانوان، تا كنون به رشته تحرير در نيامده و به صورت جداگانه و مستقل به آن پرداخته¬ نشده است، لذا در اين پژوهش به دنبال بررسي حجيت و عدم حجيت مفهوم وصف، شناخت ضابطه و معيارهاي تحقق مفهوم، بيان سه ديدگاه برجسته اصولي در اين خصوص و بيان مواردي از كاربرد اين مفهوم در مسائل فقهي بانوان هستيم. مفهوم وصف يكي از اقسام مفهوم مخالف و به معناي انتفاء حكم موصوف، به هنگام انتفاء و وصف و عدم بقاء حكم موصوف، با جايگزين شدن وصف ديگر است. اين مفهوم در استنباط احكام شرعي و فروعات فقهي جايگاه مهمي دارد. بحث در حجيت اين مفهوم موجب شكل گيري سه ديدگاه برجسته شده است. اصوليون بر اين نظرند كه هر كجا بتوان ثابت نمود كه وصف، علت تامه و انحصاري حكم بوده و حكم طرف ربط منطوق نيز طبيعي و سنخ حكم است، نه شخص حكم، وصف مفهوم خواهد داشت و نيز در جايي كه قرينه¬اي بر مفهوم داري وصف وجود داشته باشد، وصف مفهوم في¬الجمله¬اي خواهد داشت و در اين اختلافي نيست. در بررسي مفهوم وصف در ابواب مختلف فقهي، در زمينه احكام فقهي بانوان، به كاربردهايي از اين مفهوم روبرو شديم. اين مسأله بيانگر اين است كه اگر چه غالب اصوليون براي وصف، مفهومي قائل نيستند، برخي از آنان در پاره¬اي از استنباطهاي فقهي خود، پايبند نظرات اصولي خويش نبوده و از اين مفهوم استفاده نموده¬اند. واژگان كليدي حجيت، مفهوم وصف، موضوع، حكم، قيد، احكام فقهي بانوان