پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

با بررسي تاريخ موجوديت مذهبي دين اسلام در طول چهارده قرن‏گذشته باور ما نسبت به حكمت و دورانديشي تشريع خمس بيشترمي‏گردد،زيرا خمس نقش اساسي درساختار موجوديت كيان اسلام ايفا نموده،به گونه‏اي كه به عنوان يك اصل ثابت درآمدواگراين اصل وجودنداشت شايد اين موجوديت متزلزل وموردمخاطره‏ قرارمي‏گرفت. خمس در زمان پيامبر اسلام حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم و امام علي عليه السلام و ائمّه معصومين عليهم السلام وجوب داشت و آيه41سوره انفال كه مربوط به خمس است در جنگ بدر به دليل نزاع بين مسلمانان در تقسيم غنائم جنگي نازل شده كه خداوند در اين آيه نام دو گروه را ذكر كرده است: در دسته نخست به نام خداوند متعالي وپيامبرصلي الله عليه وآله وسلم و ذي القربي(امام)كه وارثان وي هستند اشاره شد، دسته دوم نيز عبارتند از يتيمان بينوايان و در راه ماندگان . اهل تسنن سرباز يا لشكري كه در جنگ غنيمتي بدست آورده،چهار سهم را به خود اختصاص مي دهند و يك سهم را بابت خمس مي پردازند آنها مي گويند اين يك پنجم را بايد پنج بخش كرد. يك يخش از آن پيامبر، و ديگري براي ذي القربي(اقارب و نزديكان رسول خدا)، يك سهم براي يتيمان، يك بخش ويژه فقرا و مسكينان و سرانجام يك بخش نيز براي در راه ماندگان(اعم از آل رسول و غير آنهاست و همه مسلمين را شامل مي شود). مذهب شيعه دامنه منابع خمس را به هفت مورد گسترش داده اند: «غنيمت، معدن، جواهري كه به غواصي به دست مي آيد، منفعت كسب، مال حلال مخلوط به حرام، گنج، زميني كه از مسلمان به كافر ذمي منتقل مي شود ولي مذاهب اهل سنت به جزء غنائم جنگي و گنج متعلق به عصر جاهليت ديگر منابع را بر نمي تابند و خمس را به اين دو مورد محدود مي كنند؛ گرچه فقهاي حنفي معادن را نيز در رديف منابع خمسي قرار داده اند. روش پژوهش توصيفي- تحليل و روش گردآوري مطالب كتابخانه اي، با هدف روشن شدن موارد و مصارف خمس ازديدگاه مذاهب خمسه كه براساس كتاب هاي فقهي مي باشد و با هدف پاسخگويي به دلائل و شبهات عدم قبول اهل تسنن نسبت به منحصر كردن غنيمت در غنائم جنگي با توجه به متون فقهي مي باشد. واژگان كليدي: خمس، موارد خمس، مصارف خمس، مذاهب خمسه