پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده از جمله معارف قرآني توحيد افعالي و مختار بودن انسان مي باشد. توحيد افعالي به اين معنا كه وجود، افعال و آثار وجودي مخلوقات از خداوند است. طبق اراده ي تكويني الهي، اختيار وصف جدانشدني انسان است؛ سعادت و كمال ابدي انسان با اختيارش رقم مي خورد. با توجه به رابطه توحيد افعالي و اختيار انسان، ديدگاه صاحب تفسير «مفاتيح الغيب» و ديدگاه صاحب تفسير «الميزان» مورد بررسي قرار مي گيرد. فخر رازي در معناي توحيد افعالي، خداوند را تنها فاعل حقيقي در انجام همه ي امور مي داندو براي بقيه ي موجودات به هيچ عنوان فاعليتي قائل نيست؛ از اين رو انسان را در انجام افعالش مجبور قلمداد مي كند. علامه در معناي توحيد افعالي معتقد است؛ خداوند تنها خالق و مدبر عالم وجود مي باشد و هر عملي از عامل و هر اثري از موثر، فقط به اذن الهي تاثير گذار است. ايشان سببيت موجودات را در طول سببيت الهي دانسته؛ از اين رو مخلوقات را به صورت حقيقي در انجام امورشان تاثير گذار مي داند و با در نظر گرفتن مخلوق و عين ربط بودن انسان، براي او در افعال و اعمالش هيچ استقلالي قائل نيست؛ اگرچه طبق اذن و اراده تكويني الهي اختيار را وصف جدا نشدني انسان قلمداد مي كند. با دو سويه بودن هر اختياري اين انسان است كه با حسن اختيار يا سوء اختيارش سعادت و شقاوت خود را رقم مي زند. اختيار از جمله علل ناقصه مي باشد كه كنار بقيه علل ناقصه در انجام افعال انسان نقش دارد. واژگان كليدي توحيد، افعال، توحيد افعالي، اختيار، تفسير الميزان، تفسير كبير