پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

به گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خواهران هرمزگان حجت الاسلام سید محسن طباطبایی با تبریک فرا رسیدن هفته کتاب و گرامیداشت سالگرد رحلت علامه طباطبایی، مفسر بزرگ قرآن، فیلسوف برجسته و یکی از چهره‌های درخشان معاصر فرمودند: ایشان در سال 1360 هجری شمسی به رحمت الهی پیوستند و آرامگاهشان در جوار حرم حضرت معصومه (س) قرار دارد. شخصیت علمی علامه طباطبایی را نمی‌توان به‌سادگی درک کرد. اندیشه‌های ایشان منشأ پرورش شخصیت‌های بزرگی همچون شهید مرتضی مطهری بوده است. شهید مطهری، که خود از اندیشمندان برجسته فلسفه و معارف دینی محسوب می‌شود، بسیاری از آموزه‌های فلسفی و عرفانی خود را از محضر علامه کسب کرده است. به گفته خود علامه، شهید مطهری از شاگردانی بود که عمیق‌ترین بهره‌ها را از درس‌های ایشان می‌برد.  
وی در ادامه بر ضرورت بهره‌مندی از آثار اندیشمندان بزرگ اشاره کرد و گفت: اندیشه‌های علامه طباطبایی همچنان سرشار از نکات عمیق برای پاسخ به چالش‌های فکری و اعتقادی زمانه ماست. ضرورت دارد که با مطالعه آثار این بزرگان، از اندیشه‌های گران‌بهایشان بهره‌مند شویم. غفلت از این گنجینه‌های فکری ما را در معرض شبهات و افکار سطحی قرار می‌دهد که اغلب تحت تأثیر تبلیغات و انگیزه‌های دنیوی شکل می‌گیرند.  
طباطبایی همچنین به عقلانیت در اندیشه علامه طباطبایی اشاره کرد و گفت: یکی از جنبه‌های برجسته در اندیشه علامه طباطبایی، تأکید بر عقلانیت و استدلال است. در دنیای معاصر، ارزش استدلال و فلسفه بیش از پیش مورد توجه است و سخنانی که بر پایه عقل و منطق بیان شوند، پذیرش بیشتری دارند. اما گاه نادیده گرفتن جایگاه عقل، منجر به تحریف‌هایی در آثار فکری و هنری شده است. شهید مطهری در آثار خود اشاره می‌کنند که بسیاری از اشعار و افکار خیام که به پوچ‌گرایی یا تردید در مسائل اعتقادی اشاره دارد، ناشی از عدم درک صحیح از جایگاه عقلانی معارف است. در واقع، ما باید میان حکیم خیام نیشابوری، که ریاضیدانی برجسته و اندیشمندی بزرگ بود، و خیامی که به ابهام و تحیر در افکار خود گرفتار بود، تمایز قائل شویم.  
استاد حوزه علمیه در ادامه به جایگاه عقل در معارف دینی اشاره کرد و گفت: تحریف‌های موجود در برخی ادیان، همچون مسئله تثلیث در مسیحیت، نیز ریشه در غفلت از عقلانیت دارد. علامه طباطبایی در آثار خود بر نقش اساسی عقل در تبیین و فهم معارف دینی تأکید دارند.  
طباطبایی همچنین به اهمیت جایگاه عقل در اسلام و تفاوت آن با ادیان تحریف‌شده اشاره کرد و گفت: یکی از موضوعات کلیدی این نشست، تفاوت بنیادین آموزه‌های اسلامی با ادیانی است که عقل را از جایگاه خود خارج کرده‌اند. به گفته سخنرانان، برخلاف برخی آموزه‌های مسیحیت تحریف‌شده که پذیرش مطلق بدون تردید را تبلیغ می‌کنند، اسلام بر تعقل و تدبر تأکید دارد. سخنرانان با استناد به آیات قرآن کریم، مانند «أفلا تعقلون» و «أفلا یتدبرون»، نقش عقل را در شناخت حقیقت و ادراک معارف الهی برجسته کردند.  
استاد سید محسن طباطبایی با اشاره به اندیشه رئالیسم و دفاع از عقلانیت در آثار علامه طباطبایی تأکید کرد علامه طباطبایی با مشاهده انحرافات فکری و فلسفی در جهان، به تدوین اثر ارزشمند *اصول فلسفه و روش رئالیسم* پرداخت. این کتاب که با شرح استاد شهید مطهری تکمیل شد، پاسخی عقلانی و علمی به مکاتب منحرفی همچون سوفیسم و نیهیلیسم ارائه می‌دهد. سخنرانان تأکید کردند که علامه طباطبایی در این اثر، از واقعیت‌گرایی دفاع کرده و بر ضرورت پذیرش حقیقت مطلق در برابر اندیشه‌های نسبی‌گرایانه تأکید کرده است.  
در ادامه نشست، استاد طباطبایی با نقد مکاتب انحرافی غربی از نگاه علامه طباطبایی اشاره کردند، سخنرانان به نقد مکاتب فلسفی غرب همچون نیهیلیسم، شک‌گرایی و سوفیسم پرداختند. این مکاتب که بر انکار حقیقت یا شک در تمامی گزاره‌ها تأکید دارند، از نظر علامه طباطبایی و اندیشه فلسفی اسلام مطرود هستند. به باور علامه، عقل انسان باید به جای گمراهی در این مکاتب، به سوی کشف حقیقت و شناخت خداوند هدایت شود.  
سید محسن طباطبایی با اشاره به عقل و ایمان در اندیشه علامه اشاره کرد و گفت این دو مکمل یکدیگرند. ایشان با اتکا به اندیشه علامه می فرمایند عقل به عنوان ابزاری الهی، در چارچوب اطلاعات و دسترسی‌هایش عمل می‌کند و در مواجهه با موضوعاتی مانند جهان آخرت، که فراتر از دسترس عقل است، اعلام بی‌طرفی می‌کند. این نگاه متعادل، تفاوت اسلام با مکاتب افراطی یا تحجری را نشان می‌دهد.  
وی در پایان با بیان اینکه عقلانیت، محور اساسی در پاسخ به شبهات دینی است، با تأکید بر اهمیت عقل در استدلال‌های دینی و شناخت خداوند اشاره کرد. ایشان توصیه کردند که با بهره‌گیری از آثار بزرگانی چون علامه طباطبایی، به پرسش‌های فکری  و شبهات موجود پاسخ دهند و از انحراف در اندیشه‌های غیردینی پرهیز کنند. امید است که با مطالعه آثار این بزرگان و بهره‌مندی از تعالیمشان، بتوانیم مسیر درست را در عرصه فکری و اعتقادی طی کنیم. از خداوند متعال می‌خواهیم که مقام والای علامه طباطبایی را متعالی کند و ما را از اندیشه‌های ارزشمند ایشان بهره‌مند سازد.