پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

دکتر محمد گلدوست استاد دانشگاه‌های مازندران و کارشناس دینی صدا و سیما:
نزول تدریجی قرآن بر اساس اقتضائات حال و شرایط موجود وجب تأدیب و تربیت مردم می‌شد.
 استاد دانشگاه‌های مازندران و کارشناس دینی صدا و سیما دکتر محمد گلدوست گفت:
 تأدیب و تربیتِ مردم؛ حاصلِ نزولِ تدریجی قرآن بر اساسِ اقتضائات، حال و شرایط موجود در اجتماع بود.
    به گزارشِ پایگاه خبری و رسانه‌ای حوزه‌های علمیه خواهران، دکتر محمد گلدوست استاد دانشگاه‌های مازندران در چهارمین نشستِ پژوهشی با موضوع " تفسیر عقلی، نقلی و عرفانی سوره بقره " که در فضای مجازی قرار و با حضور طلاب و مبلغین برگزار گردید، ضمن اشاره به
تفاوتِ نزولِ قرآن بر پیامبر صلی الله علیه و آله با سایر کتب آسمانی گفت:
 قرآن به صورت دفعی از لوحِ محفوظ در شب قدر بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و در طی ۲۳ سال توسط جبرئیل امین به اقتضای شرایط، مسائل و حوادثِ صورت گرفته بر پیامبر صلی الله علیه نزول تدریجی داشت.
 استاد گلدوست در ادامه افزود:
 قرآن بر پیامبر صلی الله علیه و آله به شکل‌های مختلفی از جمله بانگِ جرس، در حالت ایستاده، نشسته، گاهی پهلو به پهلو حتی در سفر، حضر، در زمانِ جنگ یا صلح و... نازل می‌شد. پس علاوه بر نزول دفعی قرآن، به صورتِ تدریجی هم نزول یافت که شأنِ نزولِ آیات، گواهِ همین مطلب است.
 دکتر محمد گلدوست همچنین به بیانِ دلایل تدریجی بودن نزول وحی پرداخت و گفت:
 مکتوب نبودن قرآن و اینکه وقتی قرآن بر قلب پیامبر صلی الله علیه و آله نازل می‌شد، ۴۰ کاتبِ وحی پس از خواندنِ آیات توسط پیامبر الله علیه و آله آن را می‌نوشتند، نشان می‌دهد که نزولِ قرآن حتماً باید تدریجی بوده باشد علاوه بر آن، فاصله ی زمانیِ ۵۷۱ سال که بعد از حضرت عیسی علیه السلام، پیامبر صلی الله علیه و آله به رسالت مبعوث گردید، مردم از حضورِ نبی و وحیِ الهی دور بودند فلذا حضرت محمد صلی الله علیه و آله نمی‌توانست تمامی قوانینِ حتمیه و باقیه که تا انقراضِ عالم، مردم به آن نیاز داشتند را یکجا و با سرعت به مردم ابلاغ کند. پس این امر می‌طلبید که نزولِ قرآن، تدریجی و با طولِ زمانِ ۲۳ سال انجام گیرد.
استاد گلدوست در ادامه اظهار کرد:
 مشرکان، یهودیان و مخالفانِ پیامبر صلی الله علیه و آله ایراد می‌گرفتند که جبرئیل احکامی که می‌آورد ما را محدود و محصور می‌کند پس با توجه به شرایطی که چنین هجمه‌ای هم بر اسلام وارد می‌شد، پیامبر صلی الله علیه و آله نیاز به وقار، ثبات و سکینه ی قلبی داشت که بتواند مردمی که در زنجیرِ اسارت و یوقِ بردگی بودند، دستشان را بگیرد و از ظلمت‌ها به سوی نور خارج کند.
 در منابع تفسیری هم آمده که نزول جبرئیل بر پیامبر صلی الله علیه و آله مداوم و با فاصله ی زمانیِ اندک (صبح، ظهر، شب و...) بود تا حمایتِ روحی و معنوی از ایشان صورت گیرد.
 استاد گلدوست در ادامه به بیانِ دلایلِ تدریجی بودن نزولِ قرآن پرداخت و اظهار کرد:
 چون قرآن در نزولِ تدریجی بر اساسِ اقتضائات، حال و شرایطِ مردم بود فلذا مردم تأدیب و تربیت می‌شدند تا جایی که رفتارهای خود را بر اساس آیاتی که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل می شد  اصلاح می‌کردند.
 در واقع این نوع نزول، انگیزه‌ای برای انجامِ واجبات و فرامین الهی و پرهیز از منکرات بود.
 وی همچنین گفت:  مغفول نماندنِ بسیاری از اموراتِ مبتلا بهِ مردم، یکی دیگر از دلایلِ نزول تدریجی آیات قرآن بود چون مردم به پیامبر صلی الله علیه و آله رجوع می‌کردند و سوال می‌پرسیدند، اگر این نزولِ تدریجی در طی ۲۳ سال نبود خیلی از مسائل مغفول می‌ماند.
 پیامبر صلی الله علیه و آله بر اساسِ ارتباط با وحی به نیازهای مردم پاسخ می‌داد تا کم کم این مردم رشد کرده و مسائل را درک کنند که می‌توانیم بگوییم بر اساسِ یک اصلِ روانشناسی، خداوند برای بالا بردنِ ظرفیتِ مردم و برای درکِ آیاتِ قرآن و پذیرشِ بسیاری از احکام الهی آنها را یکجا نازل نکرد بلکه در خیلی از موارد از جمله حرام بودن مشروب، قمار و... خداوند طی ۴ مرحله و در شرایطِ مقتضی و خاص که مردم آمادگی پذیرش را داشته باشند، حُرمتِ آن را ۵ سال بعد از رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و با نزول آیه اعلام کرد. یعنی خداوند ابتدا مقدماتِ لازم را در طی نزول یک سری از آیات مهیا کرده تا ذهن مردم آمادگی برای دریافت حکم شرعی یک مسئله را داشته باشد.
استاد گلدوست در پایان بر مطالعه پیرامون شأن نزول آیات تاکید و اظهار کرد:
 با دانستنِ بسیاری از شأن نزول آیات می‌توانید به ارتباط میان آیات پی برده و فهم و درک درستی از مفاهیم و معارف قرآن داشته باشید.