دومین پیش نشست علمی نخستین همایش ملی تحول حوزه علمیه بر مبنای مکتب امام خمینی رحمه الله با ارائه استاد حوزه خواهران، محقق و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث خانم شادمهر با موضوع «بازآفرینی هویت مطلوب طلبه بر مبنای مکتب امام رحمه الله »، در مدرسه علمیه الزهرا علیها السلام تهران همزمان با ایام الله دهه فجر و در آستانه چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد.
شهرزاد شاهسون دبیر علمی همایش در ابتدای پیش نشست، ضمن بیان هدف از تشکیل این جلسات علمی گفت: یکی از برنامه های همایش ملی برگزاری پیش نشست های علمی و تخصصی در مراکز علمی و فرهنگی بویژه حوزه های علمیه است. بر همین اساس بازخوانی، نشر افکار و اندیشه های امام راحل را هدف اصلی برشمرد.و اشاره به بیان ارزشمند امام خامنه ای در چهاردهم خرداد سال هزار و سیصد و هشتاد و چهار نمودند که ایشان فرمودند: برای اینکه بتواند انقلاب راه را درست طی کند که این راه انقلاب، ایران را و ملّت ایران را به منتهای قلّه خواهد رسانید، احتیاج دارد به یک نرم‌افزار مطمئن و جامع که بتواند به او کمک کند. این نرم‌افزار که می‌تواند شتاب‌دهنده باشد، کمک‌کننده باشد و حتّی در مواقعی تحوّل‌آفرین باشد، عبارت است از درس‌های امام؛ درس‌هایی که هم در گفتار امام، هم در رفتار امام می‌توان آنها را جستجو کرد و یافت. در واقع امام ما را به راهی هدایت کرد، هدف‌هایی را برای ما تعریف کرد، شاخص‌هایی را در میانه‌ی راه به ما معرفی کرد تا راه را گم نکنیم. فقط در صورت پیمودن این راه است که ما می‌توانیم به حیات طیبه برسیم و طعم آن را بچشیم.
خداوند سبحان را شاکریم که توفيق گفتگو از مکتب نورانی امام خمینی رحمت الله عليه در ایام الله دهه فجرانقلاب اسلامی فراهم گردید.
در ادامه این نشست مهلا شادمهر استاد حوزه علمیه خواهران با اشاره به این که امام خمینی رحمت الله علیه در متن نهضت پرشکوه ایران اسلامی نسلی از انسان‌ها را بر مدار آموزه‌های دینی تربیت کرد و توده انبوهی از جوانان را در سپهر انقلاب اسلامی به سوی کمال مطلوب انسانی و الهی رشد بخشید.او با تأسي به سنت جدّش رسول مكرم اسلام صلوات الله عليه و آله سبك تحصيلات علوم ديني در حوزه هاي علميه را به ما آموخت و امروز اين مركز علمي يكي از هزاران مراكزي است كه به يُمن وجود حضرت امام راحل شكل گرفته است.
اکنون بر ماست که از این دستاورد عظیم انسانی و معرفتی قدرشناسانه بهره گیریم و با شناخت کامل ابعاد مکتب امام الگوی تربیت انسان در جامعه دینی را به شکل عالمانه و متقن کشف نموده آن را در میان نسل‌های آینده جاری سازیم.
حوزه‌های علمیه و به خصوص حوزه‌های علمیه خواهران از جمله میراث‌های با عظمت و جاودانه امام راحل به شمار می‌آیند.امروز ما حضور خواهران را در مراکز علمی و تربیتی مدیون راهنمایی‌ها و تأییدات پدر پیر انقلاب می دانیم.
طلبگی یک حرفه آرمانی است و در کنار مشاغلي؛مانند پزشکی، آتش‌نشاني و امدادگري از بُعد معنوی و الهیِّ خاصی برخوردار است؛ به همین دلیل است که برای طلبگی یک نوع سبک ویژه زندگی معرفی گردیده است ؛كه آن عبارت است از ،زیّ طلبگی. زیّ طلبگی به مجموعه رفتارهای دانش آموختههای حوزههاي علمیّه گفته می‌شود که در ارتباط با جامعه و در منظر و مَرئای دیگران انجام می‌دهند. زیّ طلبگی ،سِوای از زندگی فردی طلبه است .
در مکتب امام خمینی برای سبک زندگی فردی یک طلبه دستورالعمل‌ها و بایدها و نبایدهای خاصی تعریف شده است كه عمل به آنها لازم و ضروری و اصل و پایهي هویّت مطلقهي یک طلبه است ؛در عین حال طلبه تحت لواي زیّ طلبگی دارای هویت اجتماعی نیز هست. این هویت اجتماعی بر اثر وقایع تلخ و شیرین تاریخ، بخصوص تاریخ ایران، دستخوش تغییرات و صعود و اُفول‌های فراوانی قرار گرفته است.
علت انتخاب «هويت اجتماعي» طلبه ،تأكيد فراوان امام رحمت الله عليه در معرفي هویت مطلوب طلبه است و متأسفانه امروزه شاهد برخی از نامطلوبی‌ها در این هویت هستیم.
تعريف هویت اجتماعی با رسالت اجتماعی گره خورده است . اینکه طلبه نسبت به محیط پیرامون خود احساس مسئولیت نماید، رسالت‌مندانه برای بهبود آن بکوشد و به عنوان یک عنصر آگاه ،مسئول و متعهد خدمت به جامعه را تکلیف خود بداند خوبی‌ها را بگسترد و با عناصر منفی بستیزد اينکه بی‌خیال و خنثی و بی‌تفاوت در مقابل بدی‌ها و نابسامانی‌ها ننشیند؛ بلکه مجدّانه و مصمّم برخیزد، بجوشد و دردمندانه کاری کند و اثری بیافریند؛همه اينها باز آفريني هويت مطلوب طلبه است.
هویت اجتماعی طلبه از نوع مطلوب آن ؛یعنی حضور در میدان ؛یعنی دل مشغولی نسبت به جامعه و جهان و کفالت امور انسان ؛یعنی اقدام و حرکت برای اصلاح محیط وتپش دل برای سعادت دیگران.
همهي انسان‌ها با افراد و محيط اطراف خود در تعامل هستند.اين تعاملات به دوشكل صورت ميگيرد: یکی از نوع بهره گرفتن از دیگران و استفاده از ظرفیت‌ها و به فعلیت رساندن آنها ،و دیگری به کار گرفتن فعلیت‌های موجود خود برای بهره رساندن به دیگران .
آنچه درمسئلهي «بازآفرینی هویت اجتماعی مطلوب طلبه » مدّ نظر است از نوع دوم است. این هویت همان چیزی است که در رسالت انبیاء الهی به کرّات نقل شده ؛یعنی یک نوع انبعاث و بعثت اولیه در وجود خود فرد.
در کلام نورانی رسول مکرم اسلام در شأن و جایگاه علمای دینی که طلاب بالفعل هستندنقل شده؛ که فرمودند :«عُلَماءُ أُمَتِی کَأنبِیاءِ بنَِی إسرَائیل ».
این سخن مختصر و مجمل شرحی مفصل دارد که در این مقوله مجالی برای طرح آن نیست ولی اجمالاً از اين كلام نوراني هويت مطلوب طلبه معلوم ميشود. هویت عبارت است از «مجموعه نگرش‌ها، ویژگی‌ها و روحیات فرد و آنچه وی را از دیگران متمایز ميسازد ».
هویت اجتماعی طلبه ؛یعنی فهم و اجرای یک مأموریت الهی برای تحقق دین خدا و تشکیل جامعه آرمانی اسلامی و سربازی امام عصر روحي فداه؛ برای آماده سازی مدینه فاضله مهدوی ؛یعنی یاری کردن دین خدا و هزینه دادن و از مال و جان خود مایه گذاشتن.
امام خمینی رحمت الله علیه طلاب را امانتداران الهی مي‌نامید و راه علم آموزی را راهی خطیرو پرمسئولیت می‌شمرد. ایشان بر مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی طلاب تاکید نموده و معتقد بودند، طلاب باید عضو فعال جامعه باشند و بر امور جاری محیط خود نظارت کنند.
حلقه زدن طلاب بر گرد اساتید و علمای دینی در حوزه‌های علمیه بمثابه رفتار اصحاب و شاگردان رسول گرامی اسلام در مسجد مدینه است که درصدد بودند تا حقیقت اسلام را از دو لب مبارک پیامبر خدا بشنوند و آن را صحیح دریافت کنند و به دیگران آموزش دهند.
امامان معصوم علیهم السلام نیز در هر فرصتی حلقه‌های درسی و آموزشی تشکیل می‌دادند تا آموزه‌های دینی را برای مخاطبان بیان کنند و آنها نيز به دیگران منتقل سازند ؛حتی امامان علیهم السلام علاوه بر تعلیم احکام و معارف، به شاگردان شيوه‌های استنباط و استدلال را آموزش می‌دادند و افراد مستعد و ورزیده را به تشکیل حلقه‌های درس فرا می‌خواندند و از شیعیان می‌خواستند که آموزه‌های خود را از آنها بیاموزند. ثمره اين تلاش‌ها به تدریج به تشکيل حوزه‌های علمیهي بغداد، نجف، کربلا، سامرا، حلب، جبل عامل ، قم و... منجر شد.
بازآفرینی هویت اجتماعی مطلوب طلبه در گرو نوگرایی در روش‌های تحصیلی طلاب و شناخت زمان و نیازهای جامعه و قرار گرفتن طلاب در صحنه سیاسی جامعه و مؤثر دانستن فهم سیاسی در فقاهت و غیره است .
امام خمینی طلاب را امانتداران الهی می‌نامید و با استناد به قرآن بر این باور بود که خداوند شهادت اهل علم را در ردیف شهادت خود و ملائکه قرار داده است. یکی از سنت‌های حسنه طلبگی تشکیل حلقه‌های مباحثه است در این مباحثه‌ها علاوه بر تکرار آموزه‌های استاد و بهره‌گیری از فهم و درک همدرسان، طلبه یک نوع پرورش و آمادگی برای حضور در عرصه اجتماع و ظهور هویت اجتماعی خودرا کسب می‌کند.
امام معتقد بودند که طلاب باید عضو فعال جامعه باشند و بر امور جاری محیط خود نظارت کنند و در امور سیاسی- اجتماعی و مشکلات مسلمانان حاضر شوند. در جریان فاجعه حمله به مدرسه فیضیه ،رژیم پهلوی تعداد زیادی از طلاب و فضلا را دستگیر و به سربازی اعزام کرد، امام این تهدید را به فرصت تبدیل نمودند و از سربازی فرزندان اسلام نگران نشده بلکه فرمودند:« طلاب جوان به سربازخانه‌ها بروند و سربازان را تربیت کنند و سطح افکار آنان را بالا ببرند».
امام رحمت الله علیه گوشه نشینی و دوری جستن از رویدادهای جامعه را جایز نمی‌دانستند ؛زیرا اگر مطلوب بود معصومین علیهم السلام نيز انزوا بر می‌گزیدند. در حاليكه سیره عملی آنان حاکی از حضور مستمرشان در میادین اجتماعی است. از نظرحضرت امام، هویت اجتماعی طلبه ايجاب می‌کند که در همه اجتماعات و مراکز دینی؛ مثل محلات ،هیئات، فرهنگسراها، تجمعات و غیره روحانیت جلودار باشد. ایشان بر این باور بودند که جلوداری روحانیت در نهضت اسلامی موجب حفظ معتقدات اسلامی و انقلابی شده و در غیر این صورت جز ننگ و ذلت عار در برابر آمریکا و جهانخواران چیزی باقی نمی‌ماند.
در پایان این نشست علمی شادمهر به سوالات حاضرین در جلسه پاسخ دادند.
