پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از منابعي كه در مذاهب اسلامي مورد توجه قرار گرفته است قاعده استحسان است در اين تحقيق به بررسي جايگاه استحسان در مذاهب اسلامي از جمله مذهب تشيع و تسنن و وجه اشتراك و افتراق دو مذهب بر مبناي آيات و روايات و سيره معصومين عليه السلام پرداخته شده است .روشي كه در اين پژوهش به كار گرفته شده است، روش توصيفي - تحليلي مي‌باشد. مدارك و مستندات عمدتاً از آيات و روايات و نيز اقوال و آراي دانشمندان دومذهب انتخاب گرديده است ، نتيجه تحقيق نشان مي‌دهد كه همه مكاتب برداشت يكساني از يك منبع استنباطي ندارند استحسان به معناي صحيح خود در ميان مذاهب اسلامي معاني متفاوتي دارد مذاهب حنفي مالكي حنبلي آن را حجت مي‌دانند در حالي كه مذهب شيعه و شافعي سخت با آن مخالف هستند زيرا شيعه قرآن راجامع و كامل و برطرف كننده همه نيازهاي بشر دانسته ونيزبه جهت غني بودن منابع استنباط و روايات امامان معصوم(ع)كمتر به ادله هاي ظني (استحسان)پرداخته است. برخي از علماي شيعه مقصود از استحسان را به دليل معناي لغوي وبرخي به دليل معناي اصطلاحي استحسان را نپذيرفته است. پيامبر صلي الله فرمودند هيچ امري را وا نگذاشتيم اگر خدا به شما فرمان داده بود شما را به آن فرمان داديم و اگر از چيزي نهي كرده بود شما را از آن نهي كرديم پس قرآن جامع همه نيازهاي بشر است. لذا استحسان در مذهب شيعه جايگاهي ندارد .اهل سنت احكام و اصول ظني را همانند قطع حجت مي‌دانند در حالي كه شيعه در اصول قطعي با اهل سنت موافق و آن را حجت دانسته. اما در اصول ظن نه تنها حجتي براي استحسان قائل نيست بلكه آنچه را كه مجتهد از روي ذوق و سليقه بدون دليل مي‌پذيرد را مصداق روشني از بدعت در دين دانسته است و منكر ادله‌هاي ظني چون.استحسان وقياس ومصالح مرسله... مي‌باشند.