پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحث بحث‌برانگيز در بين متكلمان شيعه، علم امام مي‌باشد. متكلمان در اين باب نظرهاي متفاوتي ارائه داده‌اند. هدف از اين نوشتار تبيين و شرح گستره‌ي علم امام و به تبع آن بررسي منابع علم امام از ديدگاه علامه حلي و مجلسي مي‌باشد. علامه حلي علم امام را با رويكرد عقلي نقلي، يقيني مي‌داند. علامه مجلسي نيز با اتخاذ رويكرد روايي، علم امام را لدني، موهوبي و يقيني مي‌داند. در تاليفات علامه حلي گستره و منابع علم امام، ذيل اثباتِ ضرورتِ امام قابل بررسي مي‌باشد. ايشان با استناد به آيات قرآن، علم امام را ثابت كرده و اعتقاد دارد، اين علم توسط پيامبر‌اكرم (صلوات‌الله‌عليه‌وآله‌) به ائمه‌اطهار (عليهم‌السلام) منتقل گرديده است، لذا نقش امام نسبت به اين علوم، نقشي تبييني تفسيري بوده و امام شاخصي براي رفع اختلافات و بروز علوم انتقالي از پيامبر مي‌باشد. علامه مجلسي با استناد به روايات فراوان، علمِ امام را اثبات كرده وگستره‌ي علم ايشان‌ را با توجه به منابع متعددي كه در اختيار ايشان است، علم كامل نسبت به هر چيزي كه براي هدايت انسان‌ها لازم است، مي‌داند. آن‌چه از اين مطالعه به دست آمد اين است كه، هر دو متكلم، علم امام به دين را نامحدود مي‌دانند. به اعتقاد علامه حلي اشرافِ كامل امام به قرآن، سبب علم ايشان به همه چيز مي‌باشد. علامه مجلسي، علم غيب را باتوجه به شأن امام نامحدود دانسته، اما به نظر مي‌رسد، علامه حلي گستره‌ي علم غيب را به اين گستردگي نمي‌داند. منابع علم امام، گسترده و متعدد هستند كه از مهم‌ترين آن‌ها روح‌القدس، جامعه، مصحف حضرت فاطمه (سلام‌الله‌عليها)، صحف و كتب انبياء، عمود نور، تحديث (نقر و نكت)، قرآن، اسم اعظم مي‌باشند، كه علامه حلي فقط به برخي ازآن‌ها اشاره كرده و علامه مجلسي با جزئيات بيشتري به شرح آن‌ها پرداخته است. علامه حلي علم امام به غيب را لازمه امامت ايشان دانسته و علامه مجلسي معتقد است علم امام به غيب براي ايشان تكليف‌آور نيست. روش بررسي ويژگي‌هاي مورد نظر در اين نوشتار، تحليلي توصيفي است.