پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده دیدگاه ارائه‌کننده دين حداقلي مي¬تواند راهگشاي انسان بوده و او را به سعادت برساند؛ قوانین الهي براي جلوگيري از هرج‌ومرج است؛ قانون¬گذار است و پيامبران (علیهم‌السلام) هم انسان را از قانون خدا آگاه می¬كنند؛ اين قوانين واجبات هستند؛ يعني همان نماز و روزه و... كه مجموع آن¬ها حداقل دين را تشكيل مي¬دهد؛ اين موارد برای سعادت و خوشبختي بشر کافی است؛ وظيفه انبياء (علیهم‌السلام) اعلام وجود دنياي جاویدانی است كه آشنايي با آن انسان را از خودمحوری جدا كرده و در وجود او انقلابي ايجاد مي¬كند؛ به نظر مي¬رسد تشكيل حكومت و قدرت‌طلبی به سعادت اخروي ارتباطی ندارد و نبوت و حكومت دو مسئله جداگانه هستند. چکیده دیدگاه منتقد انسان تنها با دين حداكثري به مقصود واقعي دست مي¬يابد؛ خداوند به انسان عقل داد؛ اما عقل او به‌تنهایی راهگشا نبود؛ ازاین‌رو براي اتمام‌حجت، پيامبران را فرستاد تا برنامه¬اي منظم را به نام دين به مردم ارائه دهند و اين برنامه باعث سعادت و خوشبختی آن¬ها شود؛ اين برنامه صرفاً شامل انجام واجبات مثل نماز و روزه نيست؛ بلكه همه شئون زندگی بشر ازجمله سياست و حكومت را در برمی‌گیرد؛ اگر نبوت و حكومت دو موضوع جدا از هم بودند، پيامبران از جانب خدا برای خود جانشيني تعيين نمي¬كردند و نيز بعضي از پيامبران تشكيل حكومت نمي¬دادند؛ جاودانگي دين اسلام نیز مي¬طلبد كه اعتقاد به دين حداكثري داشته باشيم. نتایج دیدگاه موافق 1. علاوه بر عقل وجود پيامبر نيز براي سعادت بشر لازم است؛ 2. اكتفا به دين حداقلي و انجام واجبات، انسان را به سعادت مي¬رساند؛ 3. هدف انبياء تحول دروني انسان و اعلام وجود آخرت است؛ 4. نبوت و حكومت دو مقوله جداگانه¬اند. نتایج دیدگاه مخالف 1. تنها عقل موجب سعادت بشر نيست؛ بلكه انسان به پيامبر و دين نيز نیاز دارد؛ 2. اكتفا به حداقل دين اگر موجب ضرر و زيان هم نباشد، انسان را به سعادت كامل نيز نمي¬رساند؛ بنابراین بشر به دين حداكثري نيازمند است؛ 3. با توجه به شواهد تاريخي و قرآني، نمي¬توان سياست و حكومت را از دين جدا کرد؛ بلكه بايد دين حداكثري را براي رسيدن به سعادت كامل معرفی كرد. جمع¬بندی داور طرفداران هر دو نظريه در رابطه با اصل نياز بشر به دين و پيامبر، هم¬عقیده هستند؛ لازم به ذکر است كه به‌طورکلی هم عمل به دين حداقلي و هم عمل به دين حداكثري مي¬تواند انسان را به حداقل سعادت برساند؛ اما سعادت كامل درگرو دين حداكثري است؛ هم¬چنین با توجه به شواهد، هدف اسلام دين حداكثري است، نه دين حداقلي. کلیدواژه¬ها: دین حداکثری، سعادت، کمال، سیاست.