پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده دیدگاه ارائه‌کننده
ولایت به معنی امارت و حکومت است که با ادله نقلی و عقلی می¬توان آن را اثبات کرد.
دلیل نقلی: پیامبر (صلی‌الله علیه وآله) از طرف خداوند برای حکومت و سرپرستی جامعه اسلامی منصوب شدند و پس از ایشان ائمه معصومین (علیهم‌السلام) بر مردم ولایت داشتند، در دورۀ غیبت صغرا حضرت مهدی (علیه‌السلام) افرادی را که در زمان خود عالم¬تر و آگاه¬تر بودند، به‌عنوان نایب خویش انتخاب کردند تا پاسخ¬گوی مردم باشند؛ در دوران غیبت کبرا نیز باید ولی‌فقیه که فردی شجاع، باتقوا و عادل است و نسبت به دیگران قدرت مدیریت بیشتری دارد، بر مردم ولایت داشته و اداره و سرپرستی جامعه را به عهده گیرد.
دلیل عقلی: انسان¬ها به‌صورت اجتماعی در یک جامعه زندگی می¬کنند؛ پس برای ایجاد وحدت و هم¬گرایی، به یک رهبر نیازمندند که بر آن‌ها ولایت داشته و هدایتشان نماید؛ هم¬چنین ولی‌فقیه و رهبر جامعه تنها باید یک فرد باشد؛ زیرا این مسئله منطبق بر قانون اساسی کشور است؛ از سوی دیگر اگر جمعی به¬عنوان شورای رهبری بر جامعه حکومت داشته باشند، مستلزم آن است که در مورد هر موضوعی، همه اعضا اظهارنظر کرده و وقتی همه بر یک مسئله توافق کردند، نظر قطعی¬شان را اعلام نمایند؛ درحالی‌که گاهی اوقات لازم است رهبر جامعه در مورد یک موضوع به‌سرعت تصمیم¬گیری نموده و رأی نهایی خود را صادر کند؛ اما اگرچند نفر بخواهند نظر داده و سپس تصمیم بگیرند، ممکن است مدت‌زمانی طول بکشد و جامعه تضعیف شود یا ممکن اصلاً به نتیجه قطعی نرسند؛ بنابراین جامعه را می¬توان به یک اتومبیل تشبیه کرد که نمی¬شود با دو راننده اداره شود؛ پس ماشین جامعه را نیز نمی¬توان با دو رهبر و راننده اداره کرد.
 چکیده دیدگاه منتقد
با توجه به وجود نهادهایی مثل مجلس شورای اسلامی که قوانین را تدوین می¬کند و شورای نگهبان که مصوبات مجلس را تأیید می¬نماید، به نظر می¬رسد که دیگر نیازی به حضور رهبر در جامعه نیست؛ اگر قرار باشد که رهبری حرف آخر را در کشور بزند، مانند نظام سلطنتی و شاهنشاهی خواهد بود که تنها رهبری تصمیم می¬گیرد و بر جامعه حکومت می¬کند؛ بااین‌حال در صورت لزوم وجود رهبر در جامعه بهتر است شورای رهبری تشکیل شود؛ چراکه قرآن کریم و روایات ما را به مشورت امر کرده¬اند، زیرا عقل و تصمیم چند نفر بهتر از عقل و فکر یک نفر خواهد بود.
نتایج دیدگاه موافق
1.    طبق دلیل نقلی، ولایت‌فقیه ادامه ولایت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه وآله) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در زمان غیبت امام معصوم (علیه‌السلام) است؛
2.    طبق دلیل عقلی، برای ایجاد وحدت و هم¬گرایی در جامعه، وجود رهبر لازم و ضروری است؛
3.    وجود شورای رهبری برخلاف دستورات قرآن، روایات و قانون اساسی است و موجب تضعیف و اختلاف در جامعه خواهد شد.
نتایج دیدگاه مخالف
1.    باوجود مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان به مقام رهبری در جامعه نیازی نیست؛
2.    وجود رهبری در جامه سبب تبدیل‌شدن نظام، به‌نظام سلطنتی و دیکتاتوری می¬شود؛
3.    ازآنجاکه عقل جمعی بهتر از فکر و عقل فردی است، وجود شورای رهبری در جامعه برای اداره کشور مؤثرتر خواهد بود.
جمع¬بندی داور
حکومت ولی‌فقیه، بهترین نوع حکومت محسوب می¬شود؛ وجود ولی‌فقیه نشان‌دهنده اسلامی بودن جامعه بوده و به این معنا است که آن جامعه در مسیر قرآن و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) پیش می¬رود؛ درنتیجه ویژگی¬های کسی که به‌عنوان ولی‌فقیه انتخاب می¬شود، باید به‌وسیله شارع مقدس بیان شود؛ زیرا حکومت اسلامی با حکومت غیر اسلامی تفاوت دارد؛ چراکه هم دنیا و هم آخرت مردم را در نظر می¬گیرد؛ اما حکومت¬های سکولار تنها در جهت برآوردن نیازهای مادی مردم تلاش می¬کنند؛ در بینش توحیدی و بر اساس قرآن کریم، مراجعه به طاغوت نفی‌شده است؛ پس در زمان غیبت امام معصوم (علیه‌السلام)، باید کسی حاکم باشد که به احکام الهی مسلط بوده و جامعه را در مسیر توحید پیش ببرد؛ بنا به فرموده امام زمان (علیه‌السلام) که می¬فرماید: «وأما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها إلی رواه حدیثنا» ، چنین فردی باید مدیر، آگاه به زمان و دارای شایستگی اخلاقی و رفتاری باشد تا بتواند جامعه اسلامی را بر اساس دستورات الهی اداره نماید. از سوی دیگر ولایت‌فقیه باید مطلق باشد؛ یعنی ولی‌فقیه باید اداره همه امور دینی و دنیوی مردم جامعه را بر عهده بگیرد و در موقعیت-های حساس اهم و مهم نموده و بر اساس مصالح همه افراد جامعه تصمیم بگیرد، نه‌فقط به نفع تعدادی از افراد یا گروه¬ها؛ هم¬چنین هرچند ممکن است وجود شورای رهبری در برخی موارد به نفع جامعه باشد و تصمیمات خوبی را بگیرند؛ اما بر اساس دستورات قرآن و قانون اساسی، تنها یک نفر باید ولایت و رهبری جامعه را بر عهده بگیرد تا بتواند در مواقع نیاز، پس از دریافت مشورت از افراد باتجربه و آگاه، تصمیمی را که مصلحت کل کشور است، اتخاذ نموده و همواره مورد اعتماد و تکیه¬گاه مردم باشد و از اختلاف و ازهم‌گسستگی جامعه جلوگیری نماید.
کلیدواژه¬ها: ولایت‌فقیه، غیبت کبرا، شورای رهبری، شورای نگهبان، مجلس شورای اسلامی.