پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

آموزش حوز ههای علمیه بايد از نظامي پويا برخوردار باشد. پژوهش در بطن آموزش معنا
پیدا می کند و آموزش سرمای ههای علمی و زمین ههای تحقیق و پژوهش را فراهم م یسازد.
امروزه در خلال آموزش به طور معمول کمبودهایی احساس م یشود، یا سؤالاتی در ذهن
طلاب بوجود می آید که باید با پژوهش کردن به آنها پاسخ داد. از این رو، پژوهش گرچه
در خلال آموزش بوجود می آید ولی نسبت به آموزش اصالت دارد و زیرساخت آن محسوب
م یشود؛ پژوهش غذای آموزش را تولید می کند. از این رو لازم است برای رسیدن به
این مهم، نظام آموزش با پژوهش همراه و همدوش شود تا روح پژوهش بر آموز ش در
حوز ههای علمیه حاکمیت پیدا کند. تا زمانی که برنام ههای درسی حوز هها، صرفاً آموزشی
باشد، نم یتوان از فراگیران، انتظار پژوه شگرایی داشته باشیم.
در این زمینه، امام صادق)ع( می فرماید: «العلم مقرون الی العمل فمن علم عمل و
من عمل علم و العلم یهتف بالعمل فان اجابه و الا ارتحل عنه؛ علم با عمل همراه است.
هرکه به آنچه م یداند عمل کند، به علم برتری دست م ییابد و گرنه علم او کم کم محو
م یشود ») کافی،ج 1 ص 44 (.
همچنین مقام معظم رهبری)مدظله العالی( می فرماید: «تحقیق، منبع تغذیه آموزش
است. ما اگر تحقیق را جدی نگریم، باز سا لهای متمادی بایستی چشم به منابع خارجی
بدوزیم و منتظر بمانیم که یک نفر در یک گوشه دنیا تحقیقی بکند و ما از او و یا از آثار
تألیفی بر اساس تحقیق او استفاده کنیم و آموزش بدهیم. این نم یشود؛ این وابستگی است؛
این همان ترجم هگرایی و عدم استقلال شخصیت علمی برای یک کشور است .»
آموزش و یادگیری به عنوان یک فرهنگ متعالی باید در جامعه نهادینه شود تا بتوان
در سایه این فرهنگ به اهداف علمی دست یافت؛ زیرا اگر آموزش در حوز ههای علمیه
به آموزش پژوهش محور تبدیل نشود، یادگیری فراگیران از متون و محتوای درسی به
حداقل رسیده و پس از آزمون از حافظه آنان پاک م یشود؛ در این صورت، سطح شناختی

فراگیران به مرحله بالای ارزش یابی نخواهد رسید و خودباوری و اعتماد به نفس آ نها
تقویت نخواهد شد.
برنامه ریزی نظام آموزشی بر پایه پژوهش محوری
از جمله عواملی که می تواند عامل گسترش پژوهش در حوز ههای علمیه شود، برنامه ریزی
نظام آموزشی، در جهت آموزش پژوهش محور است. به همین منظور، باید برنامه ریزی
متون درسی به صورتی باشد که دروس حوزوی با تحقیق و پژوهش همراه باشد. از این
رو یکی از عوامل مهمی که موجب درگیرشدن طلاب با مسئله تحقیق وپژوهش م یشود،
توجه صاحب نظران و کارشناسان برنامه های درسی با برنامه ریزی دقیق به تلفیق آموزش و
پژوهش در دروس حوزه برای کلیه پای ههای تحصیلی بر اساس اهداف و نیاز هر پایه است.
محتوای دروس آموزشی باید به گون های برنامه ریزی شود که انگیزه به تحقیق و پژوهش
را در طلاب برانگیزد. علاوه بر قراردادن مفاهیم کلی در هر درس، فعالی تهای پژوهشی بعد
از هر مبحث درسی مطرح شود و آ نها را به سمت و سوی تحقیق هدایت نماید.
توجه به آموزش اساتید جهت آموزش، پژوهش محوری
یکی دیگر از عوامل مهم، توجه به آموزش اساتید جهت آموزشِ پژوهش محور است.
برای این کار لازم است اساتید حوز هها، اصول تحقیق و نویسندگی را فرا گرفته و در
آن مهارت پیدا کنند؛ چرا که در نظام آموزشِ پژوهش محور، به طور معمول معلم خود
پژوه شگر است و نقش اساسی پژوهشی را به عهده دارد.
با اجرایی شدن این روش، آگاهی فراگیران افزایش پیداکرده و استعدادهای بالقوه آنها به
بالفعل تبدیل می شود. در آخر به برخی از فواید این روش اشاره م یشود:
1. موضوع درس بیشتر قابل فهم م یشود؛
2. فراموشی مطالب را به حداقل می رساند؛
3. پیشرفت فراگیران را از سطوح ابتدایی دانش به سطوح بالا، ساد هتر م یکند؛
4. برای تفکر عمیق، زمینه سازی م یکند؛
5. انگیزه تحصیلی دانش آموزان را تقویت م یکند؛
6. حاصل پژوهش معلمان در این روش، جنبه کاربردی پیدا م یکند.

 

منبع: ویژه نامه پنجمین چشنواره حلی استان تهران