پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

رعايت «عدالت اجتماعي» يكي از ضرورت‌هاي جوامع امروزي است كه در ساييه آن رضايت اجتماعي ايجاد مي‌شود. منظور از آن تخصيص «منصفانه» منابع و رعايت تناسب، استحقاق و شايستگي‌ها در ساحت اجتماع است. اين مفهوم از عدالت مورد توجه انديشمندان بسياري قرار گرفته اما در اغلب موارد، عدالت اجتماعي به معناي عام در برابر عدالت فردي قرار گرفته و مانع از توجه به عدالت اجتماعي به معني خاص و در برابر عدالت سياسي و عدالت اقتصادي شده است. در اين بين برخي مفسران داراي رويكرد اجتماعي مانند علامه طباطبايي و سيد قطب تلاش كرده‌اند كه ابعاد عدالت اجتماعي به معناي خاص را مورد توجه قرار دهند. در اين پژوهش هدف آن است كه مؤلفه‌هاي عدالت اجتماعي در عرصه سياست، فرهنگ و اجتماع از منظر اين دو انديشمند و مفسر قرآن مورد بررسي و تحليل قرار گيرد. روش پژوهش توصيفي - تحليلي است. بررسي و تحليل كتب مختلف علامه طباطبايي و سيد قطب نشان داد كه هر دو انديشمند مؤلفه‌هاي عدالت اجتماعي در ابعاد سياست، فرهنگ و اجتماع را بيان كرده‌اند. ديدگاه اين دو مفسر قرآن بسيار نزديك و شباهت‌هاي زيادي دارد. از نظر سيد قطب در عرصه فرهنگ برايري جنسيتي و مردم؛ در عرصه سياست شريعت و مسؤولان و در عرصه اقتصاد برابري در توزيع درآمدها و امكانات در برقراري عدالت اجتماعي مؤثر است. از ديدگاه علامه طباطبايي در عرصه فرهنگ مقابله با ظلم و برابري در قانون، در عرصه سياست اجراي قانون و اداره جامعه مبتني بر شريعت و عقل و در عرصه اقتصاد برابري و تساوي و رفع اختلاف طبقاتي و حرمت انباشت ثروت از‌ مؤلفه‌هاي مؤثر در برقراري عدالت اجتماعي‌اند. حكومت و عدالت براي جامعه مطلوب ديني ضروري است و بين عدالت و برابري مطلق تفاوت قائل است. در مجموع بايد گفت حبِّ ذات موجب مي‌شود كه انسان به ناچار عدالت اجتماعي را بپذيرد تا دستيابي به منافع شخصي برايش ممكن گردد. عدالت در ساحت اجتماع لازمه سعادت فردي و اجتماعي بشر است.