پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

روابط موجود در نهاد خانواده به‌تناسب نقش‌هاي خانوادگي به روابط ميان زوجين، روابط ميان والدين و اولاد روابط اولاد با يكديگر تقسيم مي‌شود. تحليل كاربرد قاعده لاضرر در ساختار حقوق خانواده با همه ابعاد آن نيازمند باز پژوهشي پيرامون روابط خانوادگي است كه پژوهش حاضر، صرفاً به روابط في‌مابين زوجين و تمكين مي‌پردازد. قاعده لاضرر يكي از مهم‌ترين قواعد اسلامي است كه در زمينه‌هاي مختلفي كاربرد داشته و برخي از اصول فقهي كه در قوانين جمهوري اسلامي نيز تبلوريافته از اين قاعده سرچشمه گرفته است. يكي از مواردي كه با اشاره به‌قاعده لاضرر محل اختلاف‌نظر برخي علما است، مسئله تمكين زوجه است. در اين پژوهش، بررسي فقهي حكم تمكين زوجه و نقش قاعده‌ي لاضرر در آن از ديدگاه امام خميني (ره) و آيت‌الله خوئي (ره) مورد ارزيابي قرارگرفته و نظرات اين دو فقيه برجسته شيعه در مورد حكم تمكين زوجه و نقش قاعده‌ي لاضرر در آن، ارزيابي و مقايسه مي‌گردد. يكي از مهم‌ترين امور مؤثر در شناسايي ظرفيت فقهي قاعده لاضرر در تمكين زوجه و حقوق زوجه است كه به‌واسطه عقد نكاح، به زوجين تعلق مي‌گيرد و عدم رعايت حقوق زوجين توسط يكديگر يا سوءاستفاده از حقوقشان موجب ورود ضرر و زيان مي‌شود؛ از ديدگاه امام خميني (ره) كاربرد قاعده لاضرر در ابعاد كلان حكومتي مي‌باشد كه مبناي احكام وضعي و اجتماعي است همچنين در فقه حكومتي و سياسي كاربرد دارد و نيز از ديدگاه آيت‌الله خوئي (ره) قاعده لاضرر تنها ناظر به احكام شرعيه مي‌باشد و احكام عقليه را موجب ضرر و حرج نمي‌داند. ازآنجاكه بررسي تمام مصاديق حقوق زوجين همراه با شناسايي ظرفيت فقهي قاعده لاضرر به جهت دامنه وسيع روابط زوجين مانع پرداختن به عمق مطالب مي‌شود؛ لذا به برخي مصاديق مهم ضرر و زيان ناشي از عدم تمكين زوجه كه اثرگذار مي‌باشد، پرداخته خواهد شد.