پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بحث فتنه دجال يكي از بحثهاي مهم و پيچيده آخرالزماني به شمار مي آيد. در قرآن كريم آيه اي به صراحت درباره فتنه دجال وجود ندارد؛ منبع اصلي بحث فتنه دجال روايات مي باشند. برخي روايات مربوط به اين فتنه محتوايي معقول و قابل باور داشته ولي دسته اي از اين روايات، عقل گريز و در برخي موارد ناسازگار با عقل مي باشند؛ و در نتيجه رويكردهاي متفاوتي از قبيل انكار ، فردانگاري و جريان انگاري، در خصوص فتنه دجال وجود دارد. از آنجا كه يكي از منابع مهم در خصوص نوع نگاه به اين قضيه روايات تفسيري مي باشد، بنابراين بررسي فتنه دجال در تفاسير فريقين و روايات اهميت زيادي داشته و ضرورت تحقيق درخوري در اين راستا احساس مي شود. اين تحقيق كه با انگيزه برداشتن گامي هر چند كوتاه در راه پژوهش درباره مسئله فتنه دجال صورت پذيرفته، عمدتا بررسي فتنه دجال در تفاسير فريقين و روايات تفسيري و غير آن در مورد دجال را مدنظر نظر قرار داده و تلاش نموده است نوع نگاه و رويكردهاي مختلف مفسران و انديشمندان اسلامي را در خصوص فتنه دجال منعكس و تحليل نمايد. اين تحقيق از نوع بنيادي، و به روش توصيفي- تحليلي با مراجعه به تفاسير مختلف از فريقين و همينطور مجامع حديثي آنان انجام گرفته است. نتايج حاصل از بررسي داده ها حاكي از آنست كه: اولا با توجه به تواتر معنوي روايات در خصوص اصل وقوع فتنه دجال و رويكرد اثباطي اغلب مفسران فريقين در اين راستا، انكار وقوع اين فتنه قابل پذيرش نيست. ثانيا در خصوص كيفيت شخص دجال و فتنه او، با توجه به تناقض و عقل ستيزي و نامتناسب با حكمت الهي بودن محتواي برخي از روايات مربوطه، چاره اي جز تأويل و يا طرح و رد اين روايات وجود ندارد. ثالثا تنها راه نجات از اين فتنه و ديگر فتنه ها از نگاه قرآن و سنت معصومانه، تسليم محض بودن در برابر آموزه هاي قرآن و سنت معصومين(ع) مي باشد.