پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از ديرباز تاكنون، مسئلة علم امام و گسترة آن از مباحث مهم كلامي بوده است. همواره علما و دانشمندان به اين بحث توجه داشته و نظريه‌هاي متفاوتي بيان كرده‌اند. در سال‌هاي اخير، در بين شيعيان، تشكيك‌هايي در زمينة ماهيت علم امام و گسترة آن صورت گرفته است كه پاسخ به اين شبهات اهميت فوق‌العاده‌اي دارد؛ چراكه وظيفة اصلي حوزه‌هاي علميه، تبيين صحيح اعتقادات اسلامي و رفع شبهات است. كتاب مكتب در فرايند تكامل از جمله پژوهش‌هايي است كه در سال‌هاي اخير، اشكالاتي به اعتقادات شيعه به‌خصوص علم امام وارد كرده است. پژوهش حاضر با روش توصيفي‌تحليلي، مسئلة علم امام و گسترة آن را از ديدگاه نويسنده كتاب بررسي كرده است و با تطبيق آن با ديدگاه عالم و متكلم عصر حاضر، علامه جوادي آملي، به اشكالات كتاب پاسخ داده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه نويسندة كتاب، ويژگي‌هاي علم امام را در بشري‌بودن و نهايتاً دانشمنداني پرهيزكار محدود مي‌كند. همچنين معتقد است كه منبع علم امام، تنها از نوع انتقالي است و اينكه امامان با سايرين افراد در منبع علم مساوي هستند. به باور مدرسي، امام به امور غيب آگاه نيست و علم او محدود است و آنان فقط مفسران حقيق قرآن هستند كه سنت نبوي را تشريح مي‌كنند. اما علامه جوادي آملي، ويژگي‌هاي متعددي را براي امام بيان مي‌كند مانند: حضوري‌بودن، كامل‌بودن، خطاناپذير‌بودن، عرضي‌بودن، بالقوه‌بودن و... . همچنين علامه از وحي، روح القدس، لوح محفوظ، وراثت، قرآن، جفر، جامعه و مصحف فاطمه به‌عنوان منبع علم امام ياد مي‌كند. علامه، برخلاف نويسندة كتاب، بر اين باور است كه امام به مجموع قرآن، امور غيبي و علوم دنيايي علم دارد و گسترة علم امام نامحدود است. با تطبيق دو ديدگاه نويسندة كتاب و ديدگاه علامه جوادي آملي، اين نتيجه به دست آمد كه با توجه به استنادها و استدلال‌هاي قرآني و روايي كه علامه در آثار خود بيان كرده‌اند، ديدگاه ايشان از مقبوليت بيشتري برخوردار است. از‌اين‌رو، ديدگاه ايشان، اعتبار علمي بيشتري دارد و پذيرش آن عاقلانه‌تر است.