پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نوشتار حاضر با عنوان اجمال و اهمال در اصول و راهكارهاي رفع آن با هدف تبيين راهكارهاي رفع اجمال و اهمال با ادله ي قراني و روايي به روش توصيفي و تحليلي و شيوه ي كتابخانه اي نگاشته شده است. اجمال و اهمال دو اصطلاح اصولي با تفاوت‌هايي اساسي هستند. مجمل لفظي است كه دلالتش بر معنايش روشن و واضح نباشد، عوامل مختلفي سبب اجمال لفظ مي‌شود كه برخي از آن‌ها مربوط به كلام است كه از اجمال لفظ سرچشمه مي‌گيرد. اسباب لفظي اجمالي مانند اشتراك لفظ، غرابت لفظ، و ... و از اسباب اجمال كلام مي‌توان به حذف، احتمال عطف و ... اشاره كرد. اهمال در اصطلاح اصول دو كاربرد دارد يكي در برابر اجمال كه در اين‌صورت مي‌توان گفت اهمال متعلق به متكلم است و اجمال متعلق به كلمه و كلام و اصلاح ديگر اهمال در برابر اطلاق است به عبارت ديگر در اهمال غرضي به بيان مولا تعلق نگرفته است و مولا نه در مقام بيان تمام مراد و نه بيان به صورت اجمال است. در قرآن نيز در برخي آيات اجمال ديده شده كه آن‌ها نيز سبب‌هاي ذاتي و عرضي دارند براي اسباب اجمال در كلمه و كلام و در اسباب ذاتي و عرضي موجب اجمال آيات قرآن راه‌كارهايي براي رفع وجود دارد كه مي‌توان به روشن‌گري سنت پيامبر و ائمه در تبيين مفاهيم با تكيه بر طرق نقلي و روش تفسيري قرآن به قرآن و اجتهاد عقلي و ادبي (ارجاع به اصالت العموم) اشاره كرد.