پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: «نماز»، «ذكر الله الاكبر» است. عرفا و فقها و علماء علم اخلاق، ذكر را مايع آرامش دانسته اند. به نظر مي‌رسد اگر آثار اخلاقي نماز، هم با توجه به ظاهر و هم با دقت در باطن شناسانده شود ، فايده اين فريضه الهي باعث تقوا مي شود، كه به تصريح علم اخلاق، انسان نمازگزار را به تعالي خواهد رساند. لذا بر آن شديم تا با بررسي آثار ظاهري نماز با تكيه بر اخلاق و فقه، به عمق و باطن عرفان نماز دست يابيم. تا به فرموده امام خميني رحمة الله عليه نماز اين «تركيب قدسي» يك نسخه براي بشر باشد تا درد هاي ظاهر و باطن نمازگزاران را درمان كند. در تحقيق پيش رو به روش كتابخانه اي با استفاده از آيات و روايات اهل بيت عليهم السلام به دنبال توصيف آثار اخلاقي نماز از ديدگاه فقه و عرفان بوديم. و در آثار فقها و عرفا در كتب فقهي، عرفاني و تفسيري اينگونه استنباط شده است كه اگر نماز با رعايت مقدمات و شرايط آن برپا شود ، داراي آثار بي شماري است. به عنوان مثال؛ رعايت وقت نماز، اثر نظم و وقت شناسي را در وجود انسان نمازگزار تقويت مي كند. كه به علت گنجايش كم اين پژوهش به مهم‌ترين آثار از آثار اخلاقي نماز اشاره شده و به رشته تحرير در آمده است. فقها در كتب فقهي، احكام و آدابي را براي ظاهر نماز برشمرده اند و با استناد به آيات و روايات آثاري چون رعايت حقوق ديگران ، طهارت و نظافت، نظم و وقت شناسي، عفت و حيا و حجاب، وحدت و يكپارچگي، كبر زدايي، جلوگيري از فحشا و منكر، زدودن گناه و غفلت زدايي متذكر شده‌اند. عرفا در كتب عرفاني و تفسيري خود، براي نمازگزار در اثر تكرار نماز و رسوخ ملكه آن در وجود و نهاد و باطن او آثاري عميق‌تر چون اخلاص، عروج، خشوع و خضوع، طمأنينه، نشاط و بهجت، تقرب، توكل و تسليم برشمرده‌اند. كه نماز گذار با ايجاد چنين آثاري در روح و جسم و باطن و ظاهر خود، ريشه ي رذايل اخلاقي را از جسم و جان خود بر كند و فضائلي اخلاقي را با عمق و قوت بيشتر پرورش و رشد خواهد داد كه حاصل اين روند پالايش روح و تعالي روان انسان خواهد بود. كليد واژه: اخلاق، نماز، فقه و عرفان