پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده با نگاهي كلي به مباحث علوم ديني مشخص مي‌شود كه مفاهيم اعتقادي (ايمان، توحيد، نبوت و ولايت) همواره موردتوجه عالمان، فيلسوفان و مفسران بوده و هركدام به اقتضاي شرايط و ديدگاه خود به تحليل و تبيين آن‌ها پرداخته‌اند. در اين نوشتار سعي شده است مفاهيم اعتقادي «ايمان»، «توحيد»، «نبوت» و «ولايت» از منظر كتاب طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن مقام معظم رهبري، تفسير الميزان علامه طباطبايي و في ظلال القرآن سيد قطب، به شيوه توصيفي – تحليلي پردازش و به‌صورت تطبيقي موردبررسي قرار گيرد تا به حصول موارد اشتراك و افتراق آن‌ها در اين مفاهيم بينجامد. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در مقايسه با انديشه علامه طباطبايي و سيد قطب، مفاهيمي نو از ايمان و لوازم آن (انفاق، توكل، اطاعت، غفران) و همچنين مفهوم توحيد و اصول آن (عبادت و اطاعت انحصاري و نفي عبوديت غير خدا) و نيز آثار آن (سازندگي فرد و جامعه)، مفهوم نبوت و جنبه‌هاي فردي و اجتماعي آن، تشكيل جامعه توحيدي به‌عنوان هدف مياني و انسان‌سازي به‌عنوان هدف نهايي نبوت، مفهوم ولايت و مراتب آن، رابطه ولايت با هجرت و همچنين جلوه‌هاي ولايت شامل حفظ پيوند با عناصر داخلي و قطع پيوند و عدم وابستگي به عناصر خارجي ارائه مي‌دهد. نتايج و دستاوردهاي حاصل از تحقيق حاضر حاكي از آن است كه اگرچه صاحب تفسير الميزان و في ظلال القرآن، در خطوط كلي تبيين مفاهيم اعتقادي با رويكردي تقريباً اجتماعي با هم شريكند، ولي آنچه كتاب طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن را از دو كتاب ديگر متمايز مي‌سازد ارائه مفاهيم اعتقادي دريك ساختار بديع منطقي و نظم هندسي و كاملاً منسجم و به‌هم‌پيوسته است كه بر پايه مفهوم مركزي «توحيد» عملي و اجتماعي بنا شده است.