پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از مباحث مهم در ادبيات عرب و تأثيرگذار در تفسير قرآن كريم، مبحث علوم بلاغي است، به حدي كه محققين علوم قرآني، به ‌نوعي از اعجاز در قرآن به نام اعجاز بياني نام ‌برده‌اند و همين باعث تمايز قرآن از ساير متون شده است. يكي از سوره‌هاي مهم در مباحث اعتقادي و تربيتي سوره لقمان است كه با اشارات بلاغي بسيار جذاب و تأثيرگذار از جهت علوم تربيتي بيان‌ شده است. بلاغت به معني مطابقت كلام با مقتضاي حال مخاطب همراه با فصاحت الفاظ است و با توجه به اختلاف‌نظر ادبا در سوره‌ مباركه‌ي لقمان فنون بلاغت زيادي به‌ كاررفته است. تشبيه كه از بالاترين انواع بلاغت است كه متكلم به‌وسيله‌ي آن مفهوم لفظ مشكل را براي مخاطب آسان كرده است. همچنين استعاره به بهره‌گيري از واژه‌اي در غير معناي نخست آن همراه با مناسبتي به نام علاقه آورده‌اند. التفات يكي ديگر از اين فنون است كه كلام در ضمن آن از اسلوبي به اسلوب ديگر انتقال‌ يافته به‌طور مثال از خطاب، غيبت يا تكلم به ديگري منتقل مي‌شود و يا از فرد، جمع و تثنيه به ديگري منتقل مي‌شود و همچنين فنون ديگر استفاده از كنايه، مجاز و نيز آرايه‌هاي بديعي همانند تضاد، مراعات نظير، جناس، مجموعه‌ي آيات اين سوره را بسيار دلپذير كرده است. وجود فنون بلاغي در سوره هم براي دانشمندان و هم براي مردم عادي نيز داراي جذابيت است. مهم‌ترين عاملي كه قرآن را در حد اعجاز رسانده و آن را از ديگر متن‌ها و خطابه‌ها متمايز كرده بلاغت و زيبايي آن است. سوره‌ي لقمان نيز در اشارات بلاغي جايگاه خاص دارد. پژوهش حاضر به دنبال رسيدن به همين مقصود است. در اين پژوهش نكات بلاغي استخراج و برجسته‌سازي شده است آيات اين سوره‌ي مباركه حاوي نكات بلاغي است كه عنايت به آن‌ها راهگشاي جامعه‌ي اسلامي به قله‌هاي تعالي و كمال خواهد بود.