پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

عبادت از يك نگاه، داراي دو بعد ظاهري و باطني مي باشد. پرداختن به هر دو بعد آن منجر به عبادت خاشعانه و خاضعانه و تكامل انسان مي گردد، طبق آيات ابتدايي سوره مومنون «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ. الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» وآيات و روايات ديگر عامل رستگاري، اثربخشي و مقبوليت عبادت، كسب خشوع و خضوع در عبادت كه همان عبادت به معناي كامل است. حالت هشدار وسوالي آيه 16 سوره حديد، نشان از اهميت و ضرورت پرداختن به اين مساله را دو چندان مي كند. «أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ ؟» حال بايد راه حقيقي تحصيل آن نيز مشخص شود، تا ضمن بهره گيري راحتتر جويندگان طريقت، از انحرافاتي چون خشوع نفاق و عرفانهاي كاذب مصون ماند و شاهد اثرات مفيد عبادت در فرد و اجتماع گرديم. در آيه ي 12 سوره ي حشر، «ترس از خدا» و خشيت به عنوان منشا اصلي خشوع معرفي مي گردد. پس هر چيزي كه در طول عبادت منجر به اين خوف شود مي تواند جزو راهكارهاي حصول خشوع و خضوع در عبادت قرار گيرد. براي دسته بندي بهتر اين راهها مي توان عبادات را از جهت عام و خاص بودن بررسي كرد. راهكارهاي عام كه در تمامي عبادات مشتركند، شامل مواردي مي شود كه مقدمه ي خوف هستند. مثل معرفت به صفات كمال وجمال الهي و تفكر در اسرار خلقت و درك عظمت الهي و حقارت انسان، تقوا، يادآوري نعمتها، دوري از دنياگرايي، خودسازي و دوري از موانع عام چون كبر، قساوت قلب، حسد، ريا، ماديگرايي و... مي باشد. اما يكسري راهكارها مربوط به عبادات خاص است كه لفظ خشوع و خضوع به طور خاص براي آنها ذكر شده، مثل: نماز، روزه، حج، دعا، زيارت و تلاوت قرآن و شامل: شناخت اسرار، توجه به معاني و مفاهيم اذكار و افعال و رفع موانع خاص مي باشد. عبادت بزرگان دين الگوهاي بي نظير در اين موضوع مي باشند.