پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مسائل مورد عنايت قرآن و احاديث، مسئله‌ي توجه به نعمت‌هاي الهي و يادآوري آن‌ها است. در بسياري از آيات به اقسام نعمت‌ها اعم از نعمت‌هاي ظاهري و باطني، نعمت‌هاي مادي و معنوي و نعمت‌هاي متصل و منفصل و نعمت‌هاي دنيوي و اخروي پرداخته است. نعمت، هرگونه بهره‌اي است كه آدمي در زندگي از آن سود ببرد و موجب خير و خوشي در دين و دنياي او شود. قرآن كمك مي‌كند كه انسان شناخت بيشتري در رابطه با نعمت‌ها داشته باشد و بتواند وظيفه‌ي خود را در مقابل منعمِ حقيقي انجام دهد؛ و راهكارهاي تثبيت نعمت و جلوگيري از زوال آن را بياموزد. قرآن شريف اموري مانند شكر، نيكوكاري، دعا و مواردي از اين قبيل را موجب تثبيت نعمت دانسته و اموري از قبيل ظلم، كفران و... موجب زوال نعمت است. و از آنجا كه تثبيت و دوام نعمت‌هاي معنوي براي انسان ضروري است، لذا براي نگهداري و بقاي نعمت‌هاي معنوي، بايد به سراغ شناخت عوامل زوال اين نعمت‌ها گشت و اسباب تثبيت آن را نيز آموخت، تا بواسطه آن بتوان اين نعمت‌هاي معنوي را براي خود حفظ نمود. قرآن ضمن بيان نعمت‌هاي مادي و معنوي و تأكيد بر اهميت نعمت‌هاي معنوي راهكارهايي مانند شكر، دعا، نيكوكاري را براي تثبيت نعمت ذكر مي‌نمايد. مهم‌ترين مصاديق نعمت‌هاي معنوي عقل، پيامبران، امامان، ولايت، علم و اموري از اين قبيل است. نعمت‌هاي متصل (عقل و روح) و منفصل (قرآن، پيامبر، امام، ولايت و...). نعمت‌هاي مادي نعمت‌هايي است محسوس و مختص به اين دنياي مادي؛ نعمت‌هاي معنوي؛ نعمت‌هايي هستند كه مختص به دنياي ماده نيستند و اگرچه از معنويات سرچشمه مي‌گيرند، ولي هم در دنياي ماديات و هم در دنيا فرامادي قابل استفاده بوده و انسان را از وجود خود بهره‌مند مي‌سازند. نعمت‌هاي دنيوي در واقع همان نعمت‌هاي مادي هستند كه نسبت به نعمت‌هايي اخروي سنجيده مي‌شوند. نعمت‌هاي اخروي؛ همان نعمت‌هاي بهشتي است كه براي مؤمنان آماده شده است. نعمت‌هاي ظاهري نعمت‌هايي است؛ كه در برابر چشمان آدمي ظاهر و آشكار است. ولي نعمت‌هاي باطني؛ نعمت‌هايي است؛ كه ظاهر و آشكار نيست. نعمت‌هايي است كه از درون سرچشمه مي‌گيرد و نسبت به نعمت‌هاي ظاهري بسيار جامع‌تر و گسترده‌تر هستند.