پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: پژوهش حاضر كاركرد عقل در تفسير اجتهادي جامع است. تفسير اجتهادي جامع يكي از بهترين روش هاي تفسيري عصر حاضر است كه در آن براي توضيح و تببين آيات در حد امكان از همه منابع مانند آيات و روايات، لغت و ادبيات عرب و مباحث عقلي در كشف مراد جدي خداوند بهره برده مي شود. در اين روش تفسيري، عقل از جايگاه مهم و اساسي برخوردار است و بيشتر عمل تفسيري از جنبه هاي مختلف عقلاني صورت مي پذيرد. بنابراين بررسي كاركرد عقل در تفسير اجتهادي جامع امري ضروري است. كاركرد عقل در روش تفسير اجتهادي جامع به دو صورت برهاني و اجتهادي است. استفاده از عقل در برهان هاي قرآني و قرائن عقلى در تفسير براى كشف مفاهيم و مقاصد آيات قرآن كاركرد برهاني عقل است كه به عقل از جنبه مدرِك بودن نظر شده است. استفاده از عقل نيز گاهي به عنوان اجتهاد مفسر و قوه تمييز در جمعبندى آيات و تحليل روايات و استتنباط احكام است. براين اساس مهم ترين يافته هاي اين پژوهش، عبارت است از اين كه عقل در تفسير اجتهادي جامع از جايگاه ويژه اي برخوردار است به گونه اي كه بدون استفاده از عقل امكان تفسير آيات به صورت صحيح وجود ندارد چرا كه در مرحله اول رفع تعارض ظاهري در برخي ازآيات، استفاده از قرائن عقلي، اجراي قاعده جري و تطبيق و كشف استلزامات در آيات توسط عقل برهاني مفسر صورت مي گيرد. همچنين تفسير قرآن به قرآن آيات الهي، تحليل و بررسي روايات، تبيين آيات با استفاده از نكات ادبي در كشف مراد الهي و استنباط احكام از طريق عقل اجتهادي صورت مي گيرد. گردآوري اطلاعات در اين پژوهش به شيوه كتابخانه اي و فيش برداري و رجوع به اسناد و مدارك معتبر و پردازش اطلاعات به روش توصيفي و تحليلي بوده است.